Thật sự quá dễ để bị cuốn vào bầu không khí sôi động của một kỳ chuyển nhượng tấp nập, nơi hiện thực hóa lời hứa về những tân binh tài năng có thể hồi sinh và thay đổi vận mệnh của cả một đội bóng.
Mùa hè vừa qua, các CLB Premier League đã chi ra những khoản tiền kỷ lục để theo đuổi lời hứa ấy. Nhưng dù cho việc đón về các ngôi sao lớn và tạo ra những thay đổi toàn diện có hấp dẫn đến đâu đi chăng nữa, liệu rằng sự thay đổi quá nhiều có thể trở thành một con dao hai lưỡi?
Chúng ta có một ví dụ rất hay ngay gần đây: Liverpool chính là đội chi tiêu nhiều nhất trong kỳ chuyển nhượng mùa hè năm 2025, nhưng trước đó ở mùa giải 2024/25 họ gần như không bổ sung gì đáng kể cho dàn nhân sự của mình. Kết quả là gì? Một chức vô địch Premier League ngay trong mùa giải đầu tiên Arne Slot nắm quyền.
Vì thế, không khó để nhận ra rằng không phải cứ bổ sung nhân sự rầm rộ cho đội hình là sẽ đồng nghĩa với thành công. Vậy, cùng với nhận thức đó, trên thực tế các đội bóng ở Premier League thường “thay máu nhân sự” với quy mô ra sao qua từng mùa giải, và đâu là điểm cân bằng mà họ nỗ lực tìm kiếm giữa việc duy trì một bộ khung cốt lõi ổn định, mang tính dài hạn, và việc bơm thêm những tài năng mới để tạo sức bật?
Chúng ta hãy cùng đi tìm lời giải…
***
Bất chấp sự phấn khích, ổn ào xoay quanh họ vào những ngày mới cập bến, trên thực tế thường thì các tân binh chỉ chơi khoảng 40% thời lượng thi đấu của đội bóng mới trong mùa giải ra mắt, và thường cần thời gian để thích nghi với môi trường mới. Thay vì chỉ tập trung vào những đóng góp cá nhân, chúng ta nên mở rộng góc nhìn để xem xét toàn cảnh: Các đội bóng thường thay máu nhân sự ra sao khi bước từ mùa giải này sang mùa giải kia.
Bài phân tích này sẽ sử dụng một thước đo gọi là “mức độ biến động đội hình” (squad churn) để phản ánh sự dịch chuyển tỷ lệ về số phút thi đấu từ mùa giải trước sang mùa giải sau đó, bất kể là do chuyển nhượng, chấn thương, những cầu thủ bị gạt khỏi kế hoạch, hoặc các thay đổi chiến thuật. Một đội bóng có “biến động 0%” nghĩa là mọi cầu thủ đều giữ nguyên chính xác số phút thi đấu như mùa giải trước; còn 100% thì tức là đội bóng đó đã được xây dựng lại hoàn toàn mới 100% về nhân sự. Dĩ nhiên cả hai thái cực này sẽ chẳng đời nào xảy ra cả.
Và mặc dù Liverpool đã cải tổ mạnh mẽ đội hình của họ sau khi giành chức vô địch Premier League 2024/25, đa phần các CLB vẫn bám theo một nguyên tắc quen thuộc: “Đừng thay đổi một đội hình đang chiến thắng.”
Biểu đồ dưới đây minh họa mức độ biến động trung bình của các đội bóng Premier League, phân nhóm theo thứ hạng của họ ở mùa giải trước đó. Các nhà đương kim vô địch thường có tỷ lệ biến động thấp nhất, khoảng 27,5%. Con số này có xu hướng tăng dần khi bạn nhìn xuống phía dưới bảng xếp hạng. Không có gì bất ngờ khi các đội mới thăng hạng chính là những đội bóng có nhiều biến động nhất, vì họ cần phải nhanh chóng san lấp khoảng cách chất lượng giữa Championship và Premier League.
Với vị thế là CLB giàu thành tích nhất lịch sử Premier League với 13 chức vô địch, không có gì bất ngờ khi trong số 20 đội góp mặt ở mùa giải 2025/26, Manchester United chính là đội bóng có mức độ biến động đội hình trung bình thấp nhất lịch sử. Sức mạnh tài chính giúp họ hiếm khi nào bị các đối thủ lôi kéo mất những ngôi sao giỏi nhất của mình, đồng thời, dưới triều đại Sir Alex Ferguson, Man United rất kiên định với chính sách “chi đậm nhưng không mua sắm dàn trải”: Trung bình họ chỉ có 3,8 bản hợp đồng dài hạn mới mỗi mùa – con số thấp nhất trong số các CLB đang góp mặt ở giải đấu hạng cao nhất bóng đá Anh.
Khuynh hướng xây dựng đội hình từng phần, từng bước, bổ sung nhân sự nhỏ giọt ấy hoàn toàn có chủ ý. Sir Alex Ferguson từng chia sẻ với Harvard Business Review rằng: “Chúng tôi luôn cố hình dung đội bóng của mình trong 3 đến 4 năm tới rồi đưa ra quyết định dựa trên tầm nhìn đó”, nhờ vậy hạn chế được nhu cầu phải đại tu ồ ạt chỉ trong một mùa giải.
Khi David Moyes kế nhiệm nhà cầm quân huyền thoại người Scotland, Man United vẫn duy trì chính sách trên: Sau chức vô địch với khoảng cách lên tới 15 điểm so với đội đứng thứ hai ở mùa giải trước đó, họ đã được ghi nhận mức biến động đội hình thấp nhất kể từ mùa giải 1992/93. Thế nhưng, ngay cuối nhiệm kỳ ngắn ngủi của Moyes, công tác tìm kiếm lớp nhân sự kế nhiệm của CLB chủ sân Old Trafford đã bộc lộ những khiếm khuyết: Các trụ cột như Wayne Rooney, Rio Ferdinand và Nemanja Vidic đều đã bước vào giai đoạn sắp “hết thời”. Marouane Fellaini trở thành bản hợp đồng lớn duy nhất của Moyes trong mùa hè, và sự trì trệ ấy khiến Man United rơi xuống vị trí thứ 7 ngay trong mùa giải đầu tiên của kỷ nguyên hậu Ferguson.
Như biểu đồ bên dưới cho thấy, kể từ đó Man United đã phải trải qua một loạt những cuộc cải tổ nhân sự lớn, và mùa hè vừa qua cũng không phải là ngoại lệ khi họ chi hơn 200 triệu bảng cho một hàng tiền đạo mới bao gồm Bryan Mbeumo, Matheus Cunha và Benjamin Sesko.
Mức độ biến động đội hình của Man United trong thập kỷ qua vì thế mà trở nên cực kỳ thất thường, qua đó cho thấy một chân lý: Mặc dù sự ổn định thường là nền tảng cho thành công, nhưng việc thay đổi quá ít có thể khiến cho một đội bóng bị trì trệ; và đến thời điểm công cuộc “đại tu” cuối cùng buộc phải diễn ra, sự xáo trộn và chi phí phải trả thậm chí sẽ còn khốc liệt hơn nhiều.
Trong khi đó, nhà đương kim vô địch Liverpool lại thể hiện một mô hình biến động nhân sự gần như đối nghịch với Man United. Trong phần lớn 2 thập kỷ đầu tiên của CLB này ở Premier League, họ đã phải loay hoay tìm kiếm một bộ khung ổn định cho đội hình đá chính, và rồi sự ổn định ấy đã trở thành dấu ấn trong cuộc hồi sinh và chức vô địch đầu tiên của họ.
Cũng giống như Moyes khi kế nhiệm Ferguson, Arne Slot đã áp dụng một cách tiếp cận “khoan thai, nhẹ nhàng” khi kế thừa đội hình lừng lẫy mà Klopp để lại. Trong mùa giải đầu tiên của ông trên cương vị HLV trưởng The Reds – và giành luôn chức vô địch – CLB chủ sân Anfield đã được ghi nhận mức độ biến động đội hình thấp hơn bao giờ hết. Có lẽ cuộc đại tu của Liverpool trong mùa hè vừa qua đã được định hình bởi bài học từ câu chuyện đầy tính cảnh báo “sa sút vì trì trệ” của Man United thời kỳ hậu Ferguson, bất chấp thành công của họ ở mùa giải trước và khuynh hướng “các nhà đương kim vô địch thường chỉ thực hiện những điều chỉnh nhỏ khi bước sang mùa giải mới”.
Đại kình địch cùng thành phố của Man United, Manchester City, cũng là một CLB đã thăng hoa mạnh mẽ sau khi xây dựng được một bộ khung nòng cốt chất lượng cao và ổn định. Chức vô địch Premier League đầu tiên đầy kịch tính của họ (mùa 2011/12) được tạo nên trong một mùa giải mà mức độ biến động đội hình của The Citizens lần đầu tiên giảm xuống dưới mức trung bình của lịch sử giải đấu.
Vị HLV trưởng hiện tại của họ, Pep Guardiola, cũng giống Ferguson, từ lâu đã ưa thích làm việc với một dàn nhân sự “nhỏ gọn”, ổn định gồm những cầu thủ ưu tú. Gần đây, ông thậm chí còn phàn nàn rằng đội hình Man City đã trở nên quá cồng kềnh, một tình trạng mà ông coi là “không lành mạnh”.
Sự ổn định mà Guardiola ưa chuộng được thể hiện rõ nhất ở mùa giải 2021/22, khi Man City được ghi nhận mức biến động đội hình thấp nhất trong lịch sử Premier League – chỉ 16% – vào đúng chiến dịch mà Guardiola giành chức vô địch quốc gia thứ tư cùng CLB này. Một nửa trong số 10 đội hình ổn định nhất lịch sử Premier League (được liệt kê dưới đây) đã lên ngôi vô địch trong chính mùa giải hình thành con số của họ.
Ở chiều ngược lại là các đội bóng trải qua những cuộc biến động dữ dội nhất, trong đó những gương mặt mới thăng hạng chiếm phần lớn.
Aston Villa, Fulham và gần đây nhất là Nottingham Forrest đều đã chi tiền rất mạnh tay ngay sau khi giành được vé thăng hạng để có thể duy trì khả năng cạnh tranh. Nhưng không chỉ có những đội bóng phải đương đầu với cuộc chiến trụ hạng mới làm vậy: Chiến lược tuyển dụng với số lượng lớn, chi tiêu thả ga của Chelsea dưới triều đại Todd Boehly và BlueCo cũng đã đưa họ lọt vào Top 10 đội hình được “thay máu” nhiều nhất trong lịch sử Premier League.
Các CLB mới thăng hạng luôn phải đối mặt với bài toán cân bằng đầy khó nhằn: Giữ nguyên dàn nhân sự đầy tính gắn kết và sự đồng điệu đã đưa họ lên hạng hay tiến hành đại cải tổ để đáp ứng những đòi hỏi đầy khắc nghiệt của Premier League? Không có một công thức chung rõ ràng nào để đạt được sự cân bằng đó cả. Nottingham Forest từng trụ hạng thành công ở mùa giải 2022/23 nhờ cuộc tái thiết nhân sự mạnh mẽ trước đó, nhưng chúng ta cũng có trường hợp của Burnley ở mùa giải 2023/24, một đội bóng đã bỏ ra gần 100 triệu bảng cho thị trường chuyển nhượng nhưng vẫn phải kết thúc mùa giải ở vị trí áp chót.
Biểu đồ dưới đây so sánh “mức độ biến động đội hình” với “số điểm trung bình kiếm được mỗi trận” của các đội bóng mới thăng hạng, và nó cho thấy rằng giữa hai khái niệm đó chẳng hề có một mối quan hệ rõ rệt nào cả. Mức độ thay đổi mà một đội bóng nên thực hiện tuỳ thuộc vào bối cảnh: Có một số đội mới thăng hạng rất cần phải được tăng cường lực lượng rầm rộ, trong khi cũng có những trường hợp mà sự thay đổi quá lớn lại trở thành yếu tố gây mất ổn định.
Ở nhóm đầu bảng, dường như chúng ta có một công thức lý tưởng: Hãy xây dựng đội hình một cách điềm đạm, chậm rãi, nhưng phải cảnh giác để không trở nên tự mãn rồi rơi vào tình trạng trì trệ trong công tác chuyển nhượng. Tất nhiên, luôn có những ngoại lệ. Claudio Ranieri – biệt danh “Tinkerman” (gã thợ hàn) – đã tái thiết tới 48% đội hình Leicester City, đây chính là mức biến động cao nhất từng được ghi nhận ở một nhà vô địch Premier League, trên cuộc hành trình làm nên câu chuyện cổ tích của mùa giải 2015/16. Cuộc đại tu ấy chủ yếu xuất phát từ tình thế bắt buộc, vì ở mùa giải trước đó Leicester City suýt chút nữa là phải xuống hạng. Tuy nhiên, nhìn chung, các nhà vô địch Premier League thường được xây dựng qua một quá trình cách mạng nhân sự đầy thận trọng và có tính toán, cân nhắc kỹ lưỡng.
Arsenal của Mikel Arteta đang đi theo đúng đường lối này, từng bước lấp đầy các khoảng trống bằng những sự bổ sung được tính toán kỹ lưỡng. Ba mùa giải gần nhất của họ chính là giai đoạn ổn định nhất dưới thời Arteta về mức độ biến động nhân sự và đồng thời cũng là thành công nhất, khi cả ba đều kết thúc với vị trí á quân dành cho The Gunners.
Mùa hè này, Arsenal có phần nhộn nhịp hơn trong công tác tuyển dụng khi chi gần 250 triệu bảng cho 7 bản hợp đồng dài hạn, đồng thời mượn hậu vệ cánh trái Piero Hincapie từ Bayer Leverkusen kèm theo tuỳ chọn mua đứt. Nhìn bề ngoài, số lượng tân binh ấy thật choáng ngợp, nhưng trên thực tế trong số 8 cái tên mà họ mang về, chỉ Viktor Gyokeres, Eberechi Eze, và Martin Zubimendi là được kỳ vọng sẽ ngay lập tức trở thành những trụ cột của đội, được ra sân thường xuyên. Còn những gương mặt còn lại thì phản ánh tôn chỉ của Arteta trong việc xây dựng một đội hình đa tầng, linh hoạt, được thiết kế để duy trì tính cạnh tranh trong suốt mùa giải.
Vào năm 2015, cựu HLV trưởng Arsene Wenger của Arsenal từng chia sẻ về một phẩm chất ít được đánh giá đúng mức trong việc xây dựng đội bóng. “Xã hội ngày nay luôn khao khát những điều mới mẻ,” Wenger nói. “Nhưng đừng quên bóng đá cũng là câu chuyện về sự gắn kết, về tính ổn định. Điều đó hơi đi ngược lại với kỳ vọng của số đông, nhưng tôi vẫn tin rằng thành công gắn liền với tài năng và sự gắn kết. Sự gắn kết là một yếu tố thường bị đánh giá thấp trong xã hội chúng ta, bởi lúc nào cũng tồn tại nhu cầu khao khát những điều mới mẻ.”
Trong buổi họp báo đó, Wenger cũng đã chỉ đích danh Mikel Arteta sẽ là HLV trưởng tương lai của Arsenal. Và giờ đây, giữa một kỳ chuyển nhượng đầy hỗn loạn với bao cuộc cách mạng nhân sự trên khắp giải đấu, liệu lời kêu gọi coi trọng sự gắn kết của Wenger có trở thành một lời tiên tri ứng nghiệm ở mùa giải này?
Theo Conor O'Neill, The Athletic