Toàn cảnh vụ HLV Ancelotti trốn thuế: Vì sao biết sai mà vẫn làm?

Đầu tiên, cần phải nói rằng Tây Ban Nha có thuế thu nhập cá nhân rất cao so với các quốc gia có GDP đầu người tương đương, đặc biệt đối với nhóm người thu nhập trên 60.000 euro/năm.

Cụ thể, thuế thu nhập cá nhân tại Tây Ban Nha được đánh lũy tiến và bao gồm hai phần: Thuế nhà nước công với thuế vùng tự trị (mức thuế này sẽ tùy theo từng vùng, chẳng hạn như Madrid, Catalonia, Valencia…). Mức thuế gộp có thể thay đổi nhẹ giữa các vùng, nhưng khung chuẩn (trung bình quốc gia) sẽ lên đến 45% đối với những người có thu nhập từ 60.000 euro đến 300.000 euro/năm. Từ 300.000 euro trở lên, thuế gộp là 47% và cá biệt tại một số vùng như Catalonia hay Valencia, mức thuế gộp sẽ lên đến 54%.

Vì thuế cao như thế nên nhu cầu “lách luật” của các sao sân cỏ La Liga, những người chắc chắn đều vượt mức thu nhập 60.000 eur/năm, đương nhiên sẽ xuất hiện. Những nhân vật nổi tiếng này thường có nguồn thu từ bản quyền hình ảnh, tức các quyền sở hữu trí tuệ liên quan đến việc sử dụng hình ảnh, giọng nói, chữ ký, hoặc phong cách của một cá nhân để thu lợi nhuận thương mại (quảng cáo, tài trợ, sản phẩm). Và nhờ thế, một cách “lách luật” thông qua bản quyền hình ảnh ra đời.

Cụ thể, các ngôi sao sân cỏ sẽ tạo ra những công ty quản lý hình ảnh của họ và đặt trụ sở ở các thiên đường miễn thuế như Panama, Quần đảo Virgin… Sau đó, họ đề nghị CLB chuyển phần lớn lương sang bản quyền hình ảnh. Khoản tiền này được trả cho công ty do cầu thủ/HLV thành lập và tính thành doanh thu của công ty đó, nên chỉ phải chịu thuế thu nhập doanh nghiệp rất thấp ở những “thiên đường” như Panama hay Quần đảo Virgin.

Lãi của những công ty kể trên sau đó chảy vào túi chủ doanh nghiệp (chính là các ngôi sao sân cỏ hoặc người thân của họ), hoàn tất hành trình né mức thuế thu nhập cá nhân cao chót vót tại Tây Ban Nha.

Nhà chức trách Tây Ban Nha đương nhiên biết điều này. Để ngăn chặn việc trốn thuế bằng cách “ngụy trang thu nhập lương thành bản quyền hình ảnh”, luật thuế Tây Ban Nha hiện tại chỉ cho phép tối đa 15% tổng thù lao từ CLB được chi trả dưới dạng bản quyền hình ảnh. Nếu vượt quá 15% thì phần vượt sẽ bị cơ quan thuế tái phân loại thành lương, chịu thuế thu nhập cao.  

Ngoài ra, công ty quản lý bản quyền hình ảnh của cầu thủ/HLV phải chứng minh rằng có hoạt động thực tế (nhân viên, văn phòng, dịch vụ thực), hợp đồng có thật, minh bạch tài chính... Nếu các công ty này nhận bản quyền hình ảnh đúng cách, trong giới hạn 15% tổng lương, thì sẽ hợp pháp. Còn việc dùng công ty ảo, hoặc nhận quá 15%, hoặc không kê khai minh bạch đều sẽ bị coi là gian lận thuế, mà vụ việc của HLV Ancelotti là ví dụ cho một trong những sai phạm kể trên.

Thế còn Luật Beckham và Luật Mbappe thì sao?

Những ai theo dõi bóng đá Tây Ban Nha lâu năm hẳn còn nhớ về Luật Beckham. Cụ thể, năm 2003, Tây Ban Nha sửa luật thuế, ban hành cái gọi là “Régimen fiscal aplicable a los trabajadores desplazados a territorio español” (tức “Chế độ thuế đặc biệt cho lao động nước ngoài”), nhằm thu hút nhân tài quốc tế - nhất là các ngôi sao thể thao, nhà quản lý, chuyên gia kỹ thuật cao - đến đất nước này bằng cách ưu đãi thuế thu nhập cá nhân.

Luật này cho phép những người mới đến Tây Ban Nha cư trú chỉ chịu thuế với thu nhập tạo ra ở Tây Ban Nha, không phải chịu thuế cho lợi tức th được trên toàn cầu, và cũng chỉ phải chịu thuế suất thấp hơn (chỉ 24%) so với mức lũy tiến lên tới 47–54% cho người bản địa. Năm 2004, David Beckham chuyển từ Man United sang Real Madrid và trở thành người nổi tiếng đầu tiên hưởng lợi từ luật này. Vì thế, truyền thông Tây Ban Nha gọi đó là “Luật Beckham”.

Vậy tại sao HLV Ancelotti không bám theo Luật Beckham để được hưởng thuế suất thấp? Câu trả lời rất đơn giản: Từ năm 2015, Luật Beckham đã sửa đổi, với điều quan trọng nhất là bỏ áp dụng cho các VĐV, nhà thể thao. Do đó, Ancelotti không còn trong diện được hưởng luật này.

Hiện tại, Tây Ban Nha còn có một luật khác về thuế thu nhập liên quan đến các VĐV, đó là Luật Mbappe, đặt theo vụ chuyển nhượng Kylian Mbapppe từ PSG tới Real Madrid năm 2024. Luật này thuộc chương trình ưu đãi thuế đặc biệt tại Cộng đồng Madrid (Comunidad de Madrid), với điểm nhấn quan trọng nhất là giảm 20% thuế vùng trong vòng 6 năm đối với mọi cá nhân mới chuyển đến Madrid sinh sống. Luật Mbappe bắt đầu áp dụng từ năm 2025, và không có quy định hồi tố, tức không thể áp dụng ngược cho quá khứ. Do đó, vụ việc của HLV Ancelotti xảy ra từ năm 2014 và 2015 sẽ không nằm trong phạm vi áp dụng của luật này.

Vì sao Ancelotti và nhiều ngôi sao biết rủi ro mà vẫn lách luật?

Trước Carlo Ancelotti, có nhiều ngôi sao hàng đầu tại sân cỏ Tây Ban Nha đã bị xử lý tội trốn thuế vì những hành vi chuyển dòng tiền thu nhập sang bản quyền hình ảnh. Có thể kể ra đây một số vụ nổi bật nhất:

+ Lionel Messi và cha bị cáo buộc trốn 4,1 triệu euro thuế từ bản quyền hình ảnh giai đoạn 2007-2009 và 2012-2013. Họ sử dụng công ty vỏ bọc ở Belize và Uruguay để che giấu thu nhập. Năm 2016, Messi bị tuyên án 21 tháng tù treo, nộp phạt 2 triệu euro. Cũng như Ancelotti, Messi không phải ngồi tù do án dưới 2 năm và không có tiền án.

+ Ronaldo bị cáo buộc trốn 14,7 triệu euro thuế từ bản quyền hình ảnh giai đoạn 2011-2014 thông qua các công ty ở Quần đảo Virgin. Năm 2019, Ronaldo nhận án 23 tháng tù treo, nộp phạt 18,8 triệu euro sau khi đạt thỏa thuận với cơ quan thuế Tây Ban Nha.

+ Jose Mourinho bị cáo buộc trốn 3,3 triệu euro thuế từ bản quyền hình ảnh trong giai đoạn 2011-2012. Năm 2019, cựu HLV trưởng Real Madrid nhận án 1 năm tù treo, nộp phạt 2,2 triệu euro. Ông cũng tránh được tù giam nhờ án dưới 2 năm.

+ Luka Modric bị cáo buộc trốn 870.728 euro thuế thu nhập cá nhân trong các năm 2013-2014, liên quan đến bản quyền hình ảnh. Tiền vệ Real Madrid nhận án 8 tháng tù treo, nộp phạt khoảng 1 triệu euro.

Ngoài ra còn nhiều trường hợp tương tự, như Diego Costa nhận án tù năm 2020 vì trốn thuế năm 2014, Angel di Maria nhận án tù năm 2017 và nộp phạt 2 triệu euro vì trốn thuế giai đoạn 2012-2013 hay Mascherano nhận án 1 năm tù treo, nộp phạt 1,5 triệu euro năm 2016… Nói chung, có quá nhiều tấm gương tày liếp nhưng như sóng sau đè sóng trước, hết nhân vật nổi tiếng này “dính chàm” lại có nhân vật nổi tiếng khác theo chân. Vì sao lại thế?

Câu trả lời nằm ở một số lý do sau:

+ Thứ nhất, và quan trọng nhất, trốn thuế đôi khi là một hình thức cạnh tranh giữa các cầu thủ, một kiểu tâm lý FOMO: khi một người “trót lọt”, người khác cũng làm theo vì nghĩ rằng, nếu chần chừ mình có thể bỏ lỡ cơ hội hoặc thua kém đối phương. Ngoài ra, sự tham lam của người đại diện hoặc người thân (như cha của Messi) cũng góp phần vào các vụ gian lận.

+ Thứ hai, nhiều ngôi sao bóng đá không trực tiếp quản lý tài chính, mà phụ thuộc vào cố vấn hoặc người đại diện. Điều này dẫn đến sai sót hoặc cố ý che giấu thu nhập. Một số trường hợp, như Ancelotti, đổ lỗi cho đội ngũ kế toán.

+ Thứ ba, trước năm 2015 không có giới hạn tiền bản quyền hình ảnh chỉ được chiếm 15% tổng thu nhập của những cá nhân chịu thuế thu nhập, nên hầu hết các nhân vật bóng đá hưởng mức lương triệu phú ở La Liga đều tận dụng tối đa kẽ hở này để chuyển bớt dòng tiền sang bản quyền hình ảnh và thanh toán vào những công ty vỏ bọc ở thiên đường thuế. Đến năm 2015, sau vụ Messi thì chính phủ Tây Ban Nha tăng cường trấn áp các hành vi gian lận thuế và từ đó, khui ra quá nhiều cái tên đình đám.

Ancelotti có thể kháng cáo không?

Về lý thuyết, Ancelotti có quyền kháng cáo. Nhưng nếu xét chi tiết về mặt kỹ thuật thì câu trả lời là không. Tại Tây Ban Nha, bị cáo có quyền kháng cáo lên Tòa Tối cao nhưng chỉ với những lý do luật pháp, không phải vì tranh cãi lại dữ kiện. Do đó, nếu kháng cáo, HLV này chỉ có thể tìm kiếm bản án nhẹ hơn chứ không thể hy vọng trắng án.

Ngoài ra, không thể đưa vụ này lên Tòa án Công lý châu Âu (ECJ) nếu không có vi phạm Luật Liên minh châu Âu. Mà đây là vấn đề thuế quốc gia, không phải quy định EU nên cũng sẽ không nằm trong thẩm quyền của ECJ.

Tóm lại, bài học với HLV Ancelotti cũng như nhiều ngôi sao sân cỏ khác tại Tây Ban Nha là hãy cố gắng tuân thủ đúng luật, hợp tác chặt với đại lý, chuyên gia thuế có kinh nghiệm tại Tây Ban Nha có nhân sự rà soát nội bộ thường xuyên ít nhất là hàng năm, để tránh sai sót về kê khai thuế.

Bằng không, cái giá phải trả của họ đôi khi không chỉ là tiền, mà còn là án tù và sự đổ vỡ về hình ảnh mà họ rất dày công xây dựng trong lòng người hâm mộ.