Trong cuộc đối đầu giữa Manchester City và Arsenal vào hôm Chủ Nhật này, sẽ không còn “cầu thủ outfielder thứ 11” (một trong các thuật ngữ chỉ những thủ môn tham gia cả vào công đoạn phát triển bóng chứ không chỉ có nhiệm vụ bảo vệ khung thành) nào trong khung thành The Citizens nữa.
Ngoài ra, có lẽ cũng sẽ không có một hậu vệ cánh phải di chuyển vào khu trung tuyến để kết nối lối chơi. Thay vào đó, chàng trai trung vệ sặc mùi thực dụng Abdukodir Khusanov sẽ được kéo dạt sang đó. Và sẽ chẳng có bóng dáng của một “số 9 ảo” nào nữa, chỉ có một số 9 thuần tuý đúng nghĩa mang tên Erling Haaland.
Đây là một đội bóng mang phong cách rất khác so với “phiên bản Barcelona” của Guardiola, hay thậm chí là so với đoàn quân Man City đã mang về chức vô địch Premier League đầu tiên trong triều đại của ông vào mùa giải 2017/18 (với David Silva, Bernardo Silva, Ilkay Gundogan, Fernandinho, Raheem Sterling, Sergio Aguero cùng những cái tên khác) bằng cách giành tới 100 điểm.
Về phía Arsenal, họ đã bổ sung vào đội một trung phong cường tráng, lực lưỡng mang tên Victor Gyokeres sau nhiều năm bị chỉ trích vì thiếu mẫu cầu thủ như vậy. Trong khi đó, Martin Zubimendi sẽ đảm nhận vai trò số 6 thay vì Declan Rice, một sự chuyển dịch sang mẫu pivot mang “chất Tây Ban Nha” - phản chiếu hình ảnh Rodri bên kia chiến tuyến.
Vậy, tất cả những điều này cho chúng ta thấy gì? Một số người sẽ coi chúng là những bằng chứng củng cố thêm cho quan điểm Mikel Arteta chỉ là “một kẻ bắt chước vĩ đại” của Pep Guardiola: Một nhà cầm quân đủ nhạy bén và năng lực để lắp ghép các ý tưởng, nhưng thiếu đi sự thiên tài để tự sáng tạo ra những tác phẩm độc đáo của riêng mình.
Zubimendi chính là phương án dự phòng cho Rodri ở ĐTQG Tây Ban Nha, còn Gyokeres là một gã khổng lồ cực giỏi trong lĩnh vực… bắt nạt kẻ yếu như Haaland. Tóm lại là những ý tưởng giống hệt như Guardiola, chỉ là diễn ra muộn hơn và được thực hiện hoá bằng những phiên bản cấp thấp hơn. Chắc hẳn dù có gọi chúng là “bản sao” thì cũng sẽ chẳng có mấy ai phản đối.
Nhưng thực chất, đó là một cách nhìn đơn giản hoá quá mức về sự tiến hoá của cả 2 đội bóng trong vài năm qua và các yếu tố mang tính vĩ mô đã thúc đẩy những sự thay đổi về phong cách ấy.
Ý niệm cho rằng Arteta luôn tìm cách bắt chước Guardiola thực sự bùng lên từ mùa giải 2022, khi ông chiêu mộ trực tiếp từ Man City Oleksandr Zinchenko và Gabriel Jesus, hai cái tên đã nhanh chóng bị gắn nhãn “hàng thải”. Rồi đến các hậu vệ cánh bó vào trung tuyến. Rồi đến một hàng thủ 4 người toàn các trung vệ.
Rồi đến bản hợp đồng thủ môn mang tên David Raya để phục vụ cho ý đồ phát triển bóng từ hàng thủ. Tất cả đều bị coi là những ý tưởng có “bản quyền” thuộc về Guardiola. Giờ đây thậm chí có không ít người còn tin rằng Arteta sẽ “tái tạo” Eberechi Eze, biến anh từ một chân rê dắt đầy táo bạo, đầy tính bùng nổ thành mẫu cầu thủ chuyên đảm nhận nhiệm vụ giữ bóng cho thật chặt như Jack Grealish - tất cả chỉ để biểu đồ Venn khép thành một vòng tròn hoàn chỉnh.
Nhưng thật ra chẳng có gì kỳ cục, mà thậm chí còn là chuyện hết sức thường tình khi mà Arteta chịu ảnh hưởng sâu sắc từ Guardiola, một nhân vật biểu tượng của lĩnh vực chiến thuật trong môn thể thao vua và đồng thời cũng là “người thầy” mà ông đã cộng tác hơn 3 năm. Trên thực tế, sẽ thật kỳ lạ nếu bằng cách nào đó, với một nền tảng cũng được nuôi dưỡng trong triết lý Cruyff của La Masia, Arteta lại nhìn nhận bóng đá theo một cách nhìn hoàn toàn khác biệt, đến mức không hề mang bất cứ niềm tin nào giống với Guardiola.
Quả thật Arsenal đã chơi rất giống Man City ở mùa giải 2022/23, mùa giải mà công cuộc vực dậy The Gunners của Arteta thực sự cất cánh và đưa đội bóng này chân chính bước vào hàng ngũ “tinh hoa” của Premier League. Vậy còn việc Arteta vận dụng chất Catenaccio lừng lẫy để giành FA Cup ngay trong mùa giải đầu tiên dẫn dắt đội bóng này, khi ông triển khai một hàng thủ 5 người thì sao? Hoặc phản ứng của ông sau thất bại trong cuộc đua vô địch năm 2023, khi nhà cầm quân này chỉ đạo các cầu thủ của mình thu hẹp cự ly đội hình và ưu tiên sự chắc chắn trong phòng ngự?
Đúng là có nhiều điểm giao thoa rất rõ ràng giữa Arteta và Guardiola, nhưng người ta đã gần như quên mất rằng Arteta lớn lên ở San Sebastian, nơi bóng đá thiên về sức mạnh thể chất hơn nhiều so với các vùng khác của Tây Ban Nha, hay David Moyes chính là người thầy gắn bó với ông lâu nhất thuở còn thi đấu.
Những nguồn cảm hứng của Arteta rất đa dạng, và trong khi Arsenal ngày càng tiến gần đến đẳng cấp của Man City, Arteta lại càng dịch chuyển theo một hướng khác. Trong hơn 2 năm qua, ông đã biến The Gunners thành đội bóng hoạt động không bóng tốt nhất châu Âu và đôi khi bị chỉ trích là quá bảo thủ, quá thận trọng trong những trận cầu lớn. Trận thua 0-1 trên sân Anfield là ví dụ gần đây nhất.
Vào thời điểm hai đội sắp đụng độ nhau ở Emirates, chuyện đáng bàn giờ đây không còn là việc Arsenal của Arteta đang tiến gần hơn hay đang tách ra xa rời Guardiola. Thay vào đó sẽ là việc cả hai nhà cầm quân này giờ đây đều đã rời xa “nguồn cội” của mình để bắt kịp với những thách thức thay đổi không ngừng của Premier League.
Guardiola chưa bao giờ e ngại việc đổi mới. Ông có những lý tưởng mà bản thân hết mực yêu thích, nhưng không bao giờ gắn bó với chúng một cách cứng nhắc đến mức từ chối phản ứng trước mọi làn sóng mới. Khi Roberto De Zerbi mang phong cách triển khai bóng đầy tính khiêu khích của mình đến Premier League, Guardiola đã tiếp thu một vài đặc điểm của nó. Ảnh hưởng từ Newcastle của Eddie Howe về sức mạnh thể chất và cường độ cũng đã trở thành một điểm tham chiếu cho Arteta. Thành công của Andoni Iraola tại Bournemouth đã góp phần thúc đẩy sự trỗi dậy của lối pressing 1 kèm 1 và về cơ bản thay đổi bản chất của những gì mà Man City phải đối phó ở đấu trường quốc nội.
Động thái chiêu mộ Pep Lijnders, cựu trợ lý của “kình địch” Jurgen Klopp ở Liverpool, chính là một sự thừa nhận về điều đó. Sở trường của ông là những tình huống chuyển trạng thái tốc độ cao, và đó là lý do vì sao đôi khi Man City sẵn sàng nhường thế trận cho Manchester United và chờ đợi cơ hội phản công trong cuộc đụng độ hôm Chủ Nhật tuần trước.
Phải chăng cuối tuần này chúng ta sẽ tiếp tục được thấy Man City nhường bóng cho Arsenal? Nếu điều này thực sự xảy ra, đó sẽ là minh chứng cho sức mạnh của Arsenal, một đối thủ mà The Citizens đã không thể đánh bại lần nào trong 5 cuộc đối đầu gần nhất, nhưng đồng thời cũng phản ánh những gì mà Guardiola có lẽ đã học hỏi từ những người khác, bao gồm cả Arteta.
Trước hết, Guardiola sẽ có HLV bóng ch.ết James French trong khu vực kỹ thuật để làm đối trọng với Nicolas Jover của Arsenal. Đây là một vai trò chuyên biệt mà Guardiola từng không coi trọng, cho đến khi Arteta đề xuất việc bổ nhiệm Jover ở Man City. Giờ thì công việc này tại CLB chủ sân Etihad đã trải qua 3 đời chủ, và Guardiola cũng từng công khai thừa nhận tầm quan trọng của nó. Nếu Guardiola còn bắt đầu áp dụng cả những quả ném biên dài như Arsenal, thì có thể coi quá trình “Anh hoá” của ông đã hoàn tất.
Arteta cũng đã phải trải qua một cuộc hành trình dài trong việc tìm kiếm một tiền đạo khớp với “profile” mà ông yêu thích. Từ Pierre-Emerick Aubameyang và Alexandre Lacazette đến Gabriel Jesus rồi Kai Havertz và giờ là Gyokeres. Đúng là sự lựa chọn hiện tại của nhà cầm quân người Tây Ban Nha có nét tương đồng với Haaland, nhưng hãy nhìn rộng ra để thấy rằng mẫu trung phong cao to đang trở lại với xu hướng chung.
Các đội bóng đang nhận ra sự cần thiết của khả năng chơi trực diện trước những lớp pressing đang càng ngày càng khó xuyên phá hơn, và phải có một điểm tựa tiếp nhận và giữ bóng ở phía trên sân đấu khi đá như vậy. Họ cũng nhận thấy rằng, khi tiến vào khu vực 1/3 cuối sân đối thủ, việc tìm đường xuyên qua các vòng vây phòng ngự dày đặc đang ngày càng trở nên khó khăn hơn. Thế là những quả tạt, một món “vũ khí” từng bị xem là lỗi thời vì tỷ lệ thất bại cao, giờ đây lại trở nên thịnh hành.
Những cầu thủ giỏi tự mình “solo” vượt qua đối thủ cũng đang được ưa chuộng trở lại. Guardiola đã mang về Rayan Ait-Nouri và Rayan Cherki, trong khi Arteta bổ sung Noni Madueke và Eze. Khả năng chơi trực diện khi cần đã trở thành yêu cầu mới.
Tiếp theo là công tác xây dựng đội hình. Quả thật quá trình kiến thiết đội hình Arsenal của Arteta phần nào được định hướng bởi khoảng thời gian ông làm việc ở Man City, nhưng chính bản thân ông cũng có nhiều dấu ấn riêng trong sự hình thành của bộ khung đó. Bộ phận phân tích đã nghiên cứu kỹ lưỡng về các khía cạnh độ tuổi và khả năng thích nghi vị trí, những yếu tố thường tạo nên các kỷ nguyên thống trị bền vững. Việc Arteta chiêu mộ những hậu vệ đa năng như Ben White, Jurrien Timber, Riccardo Calafiori, Cristhian Mosquera và Piero Hincapie chính là một phần trong chiến lược đó.
Guardiola có khuynh hướng thích làm việc với một nhóm cầu thủ nòng cốt nhỏ gọn và xoay vòng nhân sự thường xuyên, trong khi Arteta thì lại có “sở thích” giữ nguyên bộ khung 11 người đá chính. Mùa giải trước, Arteta đã thúc đẩy ý tưởng xây dựng 2 đội hình để đối phó với lịch thi đấu dày đặc, còn Guardiola thì lại đi ngược dòng, than phiền vì sở hữu một đội hình quá cồng kềnh. Nhưng ở mùa giải này, tình thế đã đảo ngược: Arsenal đã gia tăng đáng kể chiều sâu lực lượng, đạt đến con số 25 người, còn Guardiola thì lần đầu tiên trong sự nghiệp khởi đầu một mùa giải với 26 cầu thủ đội một.
Sự cộng hưởng của các yếu tố được nêu trên đã khiến cả hai đội đều gia tăng rõ rệt về thể hình và sức mạnh trong vài năm qua. Trong cuộc đối đầu của họ sắp tới, rất có thể trên toàn sân đấu sẽ chỉ có vỏn vẹn 5 cầu thủ cao dưới 1m83, khác biệt hoàn toàn so với “giáo lý Barcelona” nguyên bản, vốn là “đất diễn” của các chân chuyền nhỏ con nhưng đầy kỹ thuật.
Trong một thời đại mà những triết lý và bản sắc “độc nhất” đang dần bị đặt dấu hỏi, cả Guardiola và Arteta đều là những nhà cầm quân liên tục thích nghi và điều chỉnh ở cả cấp độ vi mô lẫn vĩ mô.
Guardiola đã chứng minh sự thiên tài của mình không biết bao nhiêu lần, nhưng ông chưa bao giờ phải xây dựng một đội bóng từ một vạch xuất phát thấp như Arteta khi tiếp quản Arsenal vào năm 2019. Cuộc hành trình từ một CLB nằm ngoài nhóm tham dự Champions League trở thành một ứng cử viên vô địch thường trực ở Premier League tất nhiên không thể hoàn thành trong một sớm một chiều, và cũng chẳng phải một cuộc hành trình mà những kẻ đi trên nó không bao giờ gặp phải những thời điểm buộc phải thay đổi hướng đi, thậm chí là mượn ý tưởng từ những người giỏi nhất.
“Tất cả những gì tôi có thể nói là họ đã rất khôn ngoan,” Guardiola bình luận vào tối thứ Năm khi được hỏi cảm nhận về công tác tăng cường sức mạnh của Arsenal trong kỳ chuyển nhượng mùa hè vừa qua. “Họ đã chi ra số tiền mà họ tin là cần thiết để có thể đủ sức cạnh tranh với những đối thủ mạnh nhất ở Premier League và đấu trường châu Âu, và giờ thì họ đã đạt đến được tầm vóc đó. Theo cách này, cậu ấy đã xây dựng được một tập thể ngon nghẻ - đi từng bước một, qua từng kỳ chuyển nhượng, Arsenal đang ngày càng mạnh mẽ hơn.
“Mùa giải trước, ở đấu trường châu Âu, họ đã có một bước tiến đáng kinh ngạc và theo tôi, họ chính là đội bóng vững chắc nhất. Họ không mắc phải sai lầm nào trong khâu phòng ngự. Họ có tốc độ trên hàng công, và cực kỳ lợi hại trong những tình huống cố định với sự cầm trịch của Nico Jover. Vì vậy, họ là một đội bóng toàn diện, hoàn thiện ở mọi mặt.
“Chỉ có điều, tôi muốn nhắn tới anh bạn Mikel Arteta của tôi rằng nếu cậu ấy mà giành được chức vô địch thì chiến công đó chỉ là vì cậu ấy đã được chi nhiều tiền cho thị trường chuyển nhượng thôi, chứ không phải vì cậu ấy đã làm việc cật lực hay vì các cầu thủ của cậu ấy đâu. Giống như Liverpool vậy. Nếu Arne (Slot) mà tiếp tục vô địch, thì cũng là vì Liverpool đã chi nhiều tiền mà thôi. Phải chứ? Vì không lý nào chuyện đó chỉ có thể xảy ra ở Man City, đúng không? Thế nên tất cả bọn họ đều vậy cả.”
Đoạn bình luận cuối cùng ấy, Guardiola đã nói bằng một chất giọng mỉa mai rõ rệt.
Thế gian ngày nay thường phủ nhận việc “lấy cảm hứng, học hỏi ý tưởng” là một thủ pháp công chính và gắn cho nó cái nhãn “đạo nhái”. Đánh giá như vậy thì chẳng cần phải công nhận những sắc thái tinh tế, hay con đường dài và quanh co mà Arteta đã phải chinh phục để xây dựng nên đội bóng mạnh mẽ hiện tại.
Trận đấu đêm nay có thể cho chúng ta thấy ai là người học hỏi và thích nghi tốt hơn trước sự thay đổi liên tục của Premier League.