Ký ức bóng đá: Rafa Benitez và sai lầm không thể cứu vãn tại Liverpool

Trước khi Jurgen Klopp đến và thay đổi của Liverpool với thứ bóng đá Gegenpressing giàu cảm xúc, Rafa Benitez là người tạo ra giai đoạn thành công nhất cho đội bóng đất cảng trong những năm đầu của thế kỷ 21. Thế nhưng, những quyết định sai lầm đã khiến người đàn ông này phải ra đi vào mùa hè 2010, sau 6 năm dẫn dắt CLB.

Trong vài năm trở lại đây, người ta nói nhiều đến sự thoái trào của Jose Mourinho. Từ chỗ là cái tên được cả Châu Âu săn đón, ông dần mất đi vị thế của “Người đặc biệt” trong mắt các nhà tuyển dụng. Bị các CLB lớn ngó lơ, liên tục mất việc ở những CLB tầm trung như Tottenham, AS Roma và gần nhất là Fenerbahce. Thế nhưng Mourinho không phải cái tên duy nhất bị đánh giá hết thời khi tuổi tác gõ cửa. Rafa Benitez – chiến lược gia từng là đối trọng một thời với Mourinho tại Premier League trong những năm đầu thế kỷ 21, thậm chí còn rơi vào tình cảnh bi đát hơn. 

Kể từ sau khi rời Liverpool vào năm 2010, người đàn ông sinh năm 1960 đã lang bạt qua 9 CLB khác nhau, đủ các thể loại “thượng vàng, hạ cám” nhưng tầm ảnh hưởng và dấu ấn đều rất mờ nhạt, kể cả đó có là Inter Milan, Chelsea hay Real Madrid đi nữa. Cuối tháng 10 vừa qua, sau gần 2 năm thất nghiệp theo đúng nghĩa, Benitez bất ngờ tái xuất với công việc thứ 17 trong sự nghiệp, theo bản hợp đồng có thời hạn 2 năm với Panathinaikos. 

Ở một nền bóng đá kém phát triển như Hi Lạp, Benitez vẫn được đối xử như một ông hoàng với mức đãi ngộ lên đến 4 triệu euro/mùa. Tuy vậy, đó là do danh tiếng trong quá khứ còn sót lại chứ thay vì dấu ấn làm việc của ông trong vài năm trở lại đây. Dù sao đi nữa, ký ức về đêm Istanbul “điên rồ” ngày 25/05/2005 cùng Liverpool của ông đã đi vào lịch sử của Champions League như một giai thoại rực rỡ nhất. 

Dẫn dắt Liverpool trong giai đoạn mà Arsenal giành chức vô địch với thành tích bất bại, Manchester United vẫn là đội bóng giàu thành tích nhất nước Anh và Chelsea nhanh chóng “thay da đổi thịt” nhờ túi tiền không đáy của Roman Abramovich, Benitez vẫn biết cách biến Lữ đoàn đỏ trở thành đội bóng khó chịu bậc nhất nước Anh. Từ danh hiệu Champions League 2004/2005, Siêu Cúp Châu Âu 2005/2006, FA Cup 2005/2006 cho đến Siêu cúp nước Anh 2006/2007, đó chính xác là những dấu ấn đậm nét nhất của ông tại Liverpool.

Thế nhưng, không đế chế nào tồn tại mãi mãi. Theo thời gian, những sai lầm trong công tác chuyển nhượng đã hủy hoại sự nghiệp của Benitez tại Liverpool. Và nỗi day dứt lớn nhất của ông từng hơn một lần thừa nhận trước truyền thông chính là việc để cậu học trò Xabi Alonso chuyển sang Real Madrid ở mùa hè 2009.

Trong kỷ nguyên của Benitez tại Liverpool, bộ đôi Steven Gerrard - Fernando Torres dĩ nhiên là hai trụ cột không thể thay thế. Bộ kỹ năng toàn diện của đội trưởng Gerrard kết hợp với sự sắc bén trên hàng công của Torres đã tạo ra cặp bài trùng đáng sợ nhất của nửa đỏ vùng Merseyside trong giai đoạn này. Bóng đá vốn là môn thể thao tôn vinh tính tập thể. Thế nhưng, muốn sở hữu một tập thể mạnh, đương nhiên cần sự kết hợp của những cá nhân xuất sắc. Và tại Liverpool thời điểm ấy, Gerrard và Torres không phải những ngôi sao duy nhất. Alonso trong vai trò của một tiền vệ trung tâm có thiên hướng đá lùi sâu phân phối bóng, cũng là một ngôi sao thế giới đích thực. 

Benitez rõ ràng biết điều đó. Đừng quên ông là người đã thuyết phục BLĐ Liverpool chi ra 16 triệu euro để đưa anh về Anfield vào mùa hè 2004, một con số tương đối lớn ở thời điểm ấy. Nói cách khác, Alonso chính là viên gạch đầu tiên của đế chế Benitez trên đất Anh. Trong màn lộn ngược dòng kinh điển tại Istanbul trước AC Milan, chính Alonso là người được “chọn mặt gửi vàng” để thực hiện pha đá phạt đền gỡ hòa tỉ số 3-3.

Nhưng theo thời gian, mối quan hệ từng rất tốt đẹp của hai con người đồng hương này dần mất đi vì những mâu thuẫn không đáng có, phần nhiều vì tính cách có phần độc đoán của Benitez. Quan trọng hơn, kể từ sau mùa giải 2007/2008, mùa giải mà Liverpool chỉ có thể cán đích Premier League với vị trí thứ 4 chung cuộc, đồng thời bị loại ở bán kết Champions League, Benitez đã muốn cải tổ, đặc biệt là ở trung tâm hàng tiền vệ. Sự thất thế ở tuyến giữa nếu đặt lên bàn cân với Arsenal, Chelsea và Man Utd buộc Benitez phải thay đổi. Và Alonso được xem là “vật tế thần” cho kế hoạch này.

Sở dĩ có điều này bởi Alonso không có nhiều đóng góp ở mùa giải 2007/2008 vì liên tục dính chấn thương. Anh chỉ đá chính vỏn vẹn 19 trận tại Premier League, ghi được 2 bàn và 1 kiến tạo. Ngoài ra, dù sở hữu kỹ năng chuyền dài xuất sắc, Alonso lại không phải mẫu tiền vệ cơ động với khả năng lên công về thủ ấn tượng. Và theo đánh giá của Benitez, tiền vệ mang áo số 14 thiếu tốc độ để đóng góp nhiều hơn vào lối chơi tấn công của toàn đội. 

Đó là thời điểm mà Benitez nhắm đến Gareth Barry làm phương án nâng cấp. Bằng tuổi với Alonso, nhưng tiền vệ người Anh khi ấy cực kỳ nổi bật trong khâu hỗ trợ tấn công. Bằng chứng là việc thủ quân Aston Villa ghi tới 9 bàn thắng và 10 pha kiến tạo tại Premier League 2007/2008, đồng thời lọt vào đội hình tiêu biểu do PFA bình chọn. Ngoài ra, tính linh hoạt trong lối chơi của Barry khi anh có thể đá được nhiều vị trí, từ tiền vệ trung tâm, tiền vệ chạy cánh trái cho đến hậu vệ, cũng khiến Benitez mê mẩn. Quá ấn tượng với những gì Barry làm được, Benitez đã ra quyết định “phũ phàng” với Alonso, ngay cả khi anh vừa trở về Anfield với chức vô địch EURO 2008 cùng ĐT Tây Ban Nha.  

“Trở lại Liverpool sau EURO 2008, Rafa gặp tôi và nói rằng: Xabi, chúng tôi cần tiền để mua vài cầu thủ và cậu là cái tên đứng đầu danh sách CLB cần bán để kiếm tiền”, Alonso từng tiết lộ như vậy trong một bài phỏng vấn độc quyền với The Guardian vào năm 2016. Anh cho biết bản thân đã rất tổn thương khi đối diện với yêu cầu vừa đường đột vừa phũ phàng của Benitez, bởi lúc ấy anh vẫn rất yêu cuộc sống tại Liverpool. Nhưng cách đáp trả của Alonso khi ấy cũng rất dứt khoát:“Ok thôi! Nếu đó là điều mà ông thấy cần thiết”. 

Tuy vậy, rốt cuộc chẳng có bất cứ thương vụ hoán đổi nào được diễn ra trong mùa hè đó cả. Arsenal dù rất muốn sở hữu Alonso nhưng không thể đáp ứng được yêu cầu 20 triệu bảng từ phía BLĐ Liverpool. Alonso đã chờ đợi lời đề nghị của Pháo thủ suốt mùa hè 2008 nhưng đáng tiếc chẳng có bất ngờ nào xảy ra. Ở chiều ngược lại, Aston Villa cũng không chấp nhận thỏa hiệp nếu chừng nào họ chưa thấy 15 triệu bảng dành cho Barry được Liverpool chồng đủ lên bàn đàm phán. Thay vì chiêu mộ thêm tiền vệ trung tâm, Benitez quyết định tăng cường hàng công với sự xuất hiện của “bom tấn” trị giá 20 triệu bảng mang tên Robbie Keane – tiền đạo chỉ trụ lại Anfield vỏn vẹn 6 tháng, trước khi bị thải hồi về Tottenham ngay tháng 1/2009 cùng khoản lỗ lên đến 6 triệu bảng. 

Dù chỉ về đích với vị trí á quân tại Premier League 2008/2009, tuy nhiên đó cũng được xem là mùa giải thành công với Liverpool về mặt lối chơi. Ở đấu trường Châu Âu, điểm nhấn lớn nhất của họ là việc đánh bại Real Madrid tại vòng knock-out với tổng tỉ số 5-0 sau 2 lượt trận. Trong bức tranh toàn cảnh ấy, sự xuất hiện của bộ ba Javier Mascherano – Gerrard – Alonso được giới chuyên môn đánh giá là tuyến giữa cơ động bậc nhất Châu Âu. Ở thể trạng sung sức, Alonso vẫn chứng tỏ được tài năng chơi bóng đỉnh cao của mình.

Nhưng viễn cảnh mộng mơ của Liverpudlian về tuyến giữa có thể giúp đội bóng giành các danh hiệu cao quý trong vòng 5 năm tới, nhanh chóng tan biến như bong bóng xà phòng ngay mùa hè 2009. Trong nỗ lực xây dựng dải ngân hà Galacticos 2.0, Real đã nhắm đến Alonso như một sự lựa chọn hàng đầu ở trung tâm hàng tiền vệ. Sức hút lớn lao của đội bóng Hoàng gia Tây Ban Nha khiến một người sinh ra ở xứ Basque như Alonso không thể từ chối. Cộng thêm những mâu thuẫn tích tụ trước đó với Benitez, Alonso thẳng thắn đề cập vấn đề muốn được chuyển đến Bernabeu với ông thầy của mình: “Năm ngoái ông nói muốn bán tôi và tôi đồng ý. Còn bây giờ, tôi muốn ra đi. Hi vọng ông cũng tôn trọng quyết định của tôi”.

Ở thời điểm ấy, 30 triệu bảng mà Real dành cho Alonso là lời đề nghị mà Liverpool khó cưỡng lại. Đó cũng là giai đoạn mà các ông chủ như Tom Hicks và George Gillett chẳng còn mặn mà đầu tư vào CLB, thậm chí manh nha ý định bán đi tài sản quý báu này nhằm sinh lời. Rất nhanh chóng, thương vụ chuyển nhượng này hoàn tất đầu tháng 8/2009 với sự đồng thuận và nhất trí cao từ các bên. BLĐ Liverpool vui vì họ từng định giá Alonso chỉ ở mức 20 triệu bảng vào 1 năm trước đó. BLĐ Real cũng vui vì họ vừa ký hợp đồng với một tiền vệ trung tâm hàng đầu thế giới.

Alonso đương nhiên vui vì được hồi hương để khoác áo CLB danh tiếng và giàu truyền thống bậc nhất Châu Âu. Những người hiếm hoi cảm thấy buồn khi thương vụ hoàn tất là các cầu thủ Liverpool. Đội trưởng Gerrard tỏ ra rất thất vọng khi mất đi đối tác ăn ý trên hàng tiền vệ. Đội phó Jamie Carragher hiểu rằng khó khăn có thể ập đến một khi thiếu vắng một nhân tố quan trọng đến vậy trong đội hình. 

Benitez, người từng ra sức muốn bán Alonso trước đó 1 năm, bỗng trở nên đăm chiêu khi mọi thứ trở thành sự thật. Trước đó 1 tháng, Man City đã nhanh tay “cuỗm mất” Barry từ Aston Villa với thương vụ trị giá 12 triệu bảng. Rõ ràng, Benitez có lý do để hoang mang. Cầu thủ ông từng muốn bán và cũng từng muốn giữ lại cuối cùng đã ra đi, cầu thủ ông muốn đưa về lại chẳng đến. Sau tất cả, Benitez đặt niềm tin vào Alberto Aquilani trong một thương vụ trị giá 18 triệu bảng từ AS Roma. Ngày 07/08/2009, tiền vệ người Italia với vẻ ngoài lãng tử này đã xuất hiện tại Anfield để hoàn tất hợp đồng. Benitez cũng có mặt để động viên cậu học trò mới. Nhưng ông không biết rằng, “cú domino chuyển nhượng”  tai hại này sẽ phá hủy sự nghiệp của ông tại Liverpool một lần và mãi mãi.

Aquilani bỏ lỡ toàn bộ giai đoạn đầu mùa giải 2009/2010 vì dính chấn thương mắt cá. Phải đến cuối tháng 10/2009, tiền vệ sinh năm 1984 mới có màn ra mắt đội bóng mới. Tuy nhiên, sự khác biệt to lớn giữa hai nền bóng đá Anh và Italia khiến Aquilani thích nghi chậm chạp, phải chờ đến tận Giáng sinh năm đó để có lần đầu tiên đá chính tại Premier League. Nhưng Liverpool thì không thể chờ anh được mãi. Nửa đỏ vùng Merseyside kết thúc giai đoạn lượt đi Premier League với việc để thua tới 7 trận đấu, bị đẩy xuống giữa BXH.

Nên nhớ rằng cả mùa giải trước đó họ chỉ để thua vỏn vẹn 2 trận đấu. Rõ ràng, sự sa sút chóng mặt của Liverpool không chỉ đến từ vị trí của Aquilani, nhưng nó chắc chắn là điểm yếu chết người trong sơ đồ chiến thuật 4-2-3-1 mà Benitez áp dụng. Điều này sau này được Carragher gói gọn lại bằng sự so sánh: “Về cơ bản, lối chơi của Liverpool khi đó được vận hành thế này. Tôi đưa bóng từ hàng phòng ngự cho Alonso, cậu ấy chuyền cho Gerrard, và bóng cuối cùng sẽ tới vị trí của Torres để cậu ta ghi bàn. Đó đa phần đều là những màn ban bật nhanh và kỹ năng chạm bóng hoàn hảo của Alonso giúp cho mọi thứ được ăn khớp. Nhưng Aquilani không bao giờ có thể làm được điều tương tự. Sự ra đi của Alonso ảnh hưởng đến mọi vị trí trong đội hình. Mất mát của chúng tôi lại là cái được của Real”. 

Sau tất cả, Benitez là người phải trả giá đắt cho sự lựa chọn sai lầm của mình. Lần đầu tiên sau nhiều năm, Liverpool chỉ kết thúc mùa giải ở vị trí thứ 7 chung cuộc, mất luôn suất tham dự cúp Châu Âu. Họ cũng bị loại sớm tại League Cup và FA Cup. Thất vọng hơn cả, nhà vô địch năm 2005 dừng bước ngay từ vòng bảng Champions League.

Chẳng còn gì để bào chữa, Benitez nhận án sa thải từ thượng tầng Liverpool ngay sau khi mùa giải khép lại. Còn Aquilani cũng nhanh chóng khăn gói rời Anfield sau chỉ 1 năm duy nhất chơi bóng tại Anh với hành trang chỉ vỏn vẹn 13 lần đá chính trên mọi đấu trường. Ngay từ ban đầu, các thương vụ chuyển nhượng sai lầm đã báo hiệu một chu kỳ suy tàn của Liverpool dưới triều đại Benitez. Chiêu mộ một tiền vệ có tiền sử dính chấn thương dày đặc, chỉ thi đấu 73 trận suốt 3 năm khoác áo Roma, liệu khi ấy có ai cảnh báo Benitez về canh bạc này? 

Trong khi Alonso tiếp tục có những năm tháng rực rỡ tại Real và sau này là Bayern Munich, thì Aquilani phải liên tục trải qua kiếp “lính đánh thuê” ở nhiều CLB khác nhau và chưa bao giờ thực sự tỏa sáng như thời còn khoác áo AS Roma.