Mặt trái của kỷ nguyên thay 5 cầu thủ

Giữa những thông tin cho rằng một số CLB lớn ở châu Âu đang thảo luận về khả năng cho phép sử dụng quyền thay người thứ sáu tại các giải VĐQG, có lẽ đây là lúc nên nhìn lại tình huống mà chính thế giới bóng đá đã vô tình mắc phải, với “chỉ” 5 quyền thay người hiện tại.

Ban đầu, luật thay 5 người chỉ là một giải pháp khẩn cấp vào năm 2020, khi lịch thi đấu bị dồn lại để bù đắp cho 3 tháng bóng đá phải tạm dừng vì đại dịch Covid. Nhưng rồi biện pháp tạm thời này đã nhanh chóng trở thành vĩnh viễn.

Từ mùa giải 22/23, khi Premier League chính thức áp dụng quy định thay 5 người, các HLV tận dụng triệt để lợi thế này: 72% số trận chứng kiến họ sử dụng ít nhất 4 sự thay đổi. Rõ ràng các HLV rất thích việc có thêm quyền xoay tua đội hình và điều chỉnh chiến thuật linh hoạt hơn.

Nhưng câu hỏi đặt ra là: Liệu điều đó có thực sự tốt cho bóng đá không?

Mục tiêu ban đầu của quy định này là để giảm tải, cũng như hạn chế chấn thương cho các cầu thủ. Tuy nhiên, hiệu quả thực tế lại rất đáng nghi ngờ, thậm chí có thể nói là phản tác dụng. Mùa trước, số ca chấn thương ở nhiều đội tăng cao kỷ lục. Tottenham hiện tại có tới 10 cầu thủ vắng mặt vì chấn thương.

Tất nhiên, đây không phải phép so sánh hoàn hảo, bởi trong kỷ nguyên thay 5 người, các cầu thủ hàng đầu phải chơi nhiều trận hơn bao giờ hết do sự mở rộng của Champions League, cũng như sự xuất hiện của Club World Cup.

Thế nhưng, bóng đá lại bỏ qua một hệ quả lớn: Càng nhiều cầu thủ dự bị vào sân, nhịp độ trận đấu càng được đẩy lên, khiến áp lực về mặt thể lực với những người chưa được thay ra ngày càng tăng.

Hãy hình dung: Nếu không được thay người, các cầu thủ sẽ buộc phải chơi với tốc độ vừa phải suốt 90 phút. Còn nếu được thay toàn bộ đội hình, ai cũng có thể chơi hết sức mà không lo bị kiệt sức. Với 5 quyền thay người, trận đấu sẽ rơi vào thế nửa vời: Đến cuối trận, ta sẽ thấy 10 cầu thủ kiệt sức đối đầu với 10 cầu thủ sung mãn, nhưng vẫn phải chạy theo cường độ của những người vừa vào sân.

Trước đây, cầu thủ dự bị là vũ khí bí mật, là quân át chủ bài HLV tung vào sân ở thời điểm quyết định. Giờ đây, họ lại trở thành một phần bắt buộc trong chiến thuật, góp phần khiến nhịp độ bóng đá ngày càng trở nên điên rồ.

Tốc độ trận đấu được đẩy cao cũng khiến chiến thuật thay đổi. Với nhiều người, đó là tín hiệu tích cực khi môn thể thao này đang được chơi với nhịp độ ngày càng cao. Nhưng mặt trái là những cầu thủ kỹ thuật, những người cần thêm nửa giây để xử lý, thêm vài mét để sáng tạo sẽ bị bóp nghẹt. Một khi nhịp độ trận đấu bị đẩy lên mức chóng mặt bởi số lần thay người quá nhiều, các số 10 sẽ ngày càng khó phát huy hết khả năng.

Không phải ngẫu nhiên mà mùa này, Premier League chứng kiến lối chơi tấn công mờ nhạt, còn bàn thắng từ tình huống cố định lại chiếm tỷ trọng cao hơn hẳn. Khi sức sáng tạo giảm, các HLV phải tìm lối thoát bằng bóng chết.

Quy định thay 5 người cũng tạo ra khoảng cách ngày càng lớn giữa các CLB. Các đội bóng giàu có như Arsenal, Manchester City hay Real Madrid có thể đưa vào sân 5 cầu thủ chất lượng cao mà vẫn không giảm sức mạnh. Trong khi đó, với những đội yếu hơn như Burnley hay Luton Town, mỗi sự thay người lại là một bước lùi về chất lượng.

Thậm chí, việc bàn tới quyền thay người thứ sáu lại chủ yếu đến từ các ông lớn, những CLB vốn đã có chiều sâu đội hình.

Luật mới còn mở đường cho việc tích trữ tài năng. Khi một HLV có thể sử dụng 16 người mỗi trận thay vì 14, các CLB lớn càng có thêm lý do để giữ chân nhiều cầu thủ chất lượng hơn.

Danh sách đăng ký thi đấu cũng được mở rộng, từ 18 lên 20 người ở Premier League, thậm chí 23 ở một số giải châu Âu. Điều này càng khiến những CLB nhỏ khó chen chân, trong khi các ông lớn tiếp tục phình to đội hình mà không chịu áp lực thanh lọc.

Pep Guardiola từng bày tỏ mong muốn các đội bóng được đăng ký số cầu thủ dự bị không giới hạn, để ai cũng có cơ hội ra sân và cảm thấy mình là một phần của tập thể. Ông nói: “Tôi muốn Premier League cho phép việc đưa bao nhiêu cầu thủ lên ghế dự bị tùy thích. Tôi thích thế, vì như vậy ai cũng có thể ra sân. Nhiều lựa chọn hơn, nhiều cơ hội hơn.”

Nhưng nếu xét về lợi ích tổng thể cho bóng đá, có lẽ tốt hơn hết là những cầu thủ dự bị nên tìm bến đỗ mới, nơi họ thực sự được đá chính.

Kỷ nguyên thay 5 người cũng được cho là khiến các đội mới lên hạng khó trụ lại hơn bao giờ hết. Dù mùa này có thể khác, nhưng 6 đội thăng hạng gần nhất đều rớt xuống Championship ngay sau một mùa.

Trường hợp của Ipswich Town là ví dụ điển hình. Đội bóng này trở lại Premier League sau 2 năm thăng hạng liên tiếp. Nhưng nếu chỉ tính bảng xếp hạng theo hiệp 1, họ đứng thứ 17; còn nếu tính riêng hiệp 2, họ tụt xuống bét bảng.

Điều đó đặt ra câu hỏi: Phải chăng chiến thuật của HLV Kieran McKenna nhanh chóng bị đối thủ bắt bài ngay trong trận? Hay Ipswich chỉ đơn giản là đuối sức, bởi các đội bóng được đánh giá cao hơn có thể tung ra 5 cầu thủ chất lượng từ ghế dự bị, điều mà những tân binh không có chiều sâu đội hình không thể làm được?

Một số người theo chủ nghĩa truyền thống vẫn tin rằng bóng đá, ở một khía cạnh nào đó, phải là bài kiểm tra về thể lực và khả năng thích nghi của từng cá nhân. Dĩ nhiên, thay người là điều cần thiết để xử lý các ca chấn thương, kiệt sức hay điều chỉnh chiến thuật, nhưng 5 quyền thay người có lẽ đã là quá nhiều.

Trớ trêu thay, điều được tạo ra để giảm tải cho các cầu thủ lại đang làm mọi thứ tệ hơn. Hai quyền thay người bổ sung chẳng khác nào hắt một cốc nước vào chảo dầu đang sôi: Một giải pháp tưởng như cứu nguy, nhưng thực tế chỉ khiến ngọn lửa bùng lên dữ dội hơn.

Theo New York Times