Cuối tuần trước, Benfica đã lập nên một kỷ lục thế giới, khi chưa từng có CLB nào thu hút được nhiều hội viên bỏ phiếu bầu chủ tịch đến thế. Rui Costa, huyền thoại một thời của đội bóng đã dễ dàng tái đắc cử vị trí người đứng đầu tại gã khổng lồ được yêu mến nhất Bồ Đào Nha. Nhưng sau một chiến dịch tranh cử đầy căng thẳng, Costa hiểu rằng trong số 70% cử tri ủng hộ mình (trên tổng số 63.500 người), không phải ai cũng yêu quý ông.
“Cuối cùng thì Benfica cũng đã vô địch một giải đấu quốc tế trong kỷ nguyên truyền hình màu!”, một bình luận chua chát trên trang A Bola viết. “Kỷ lục tiếp theo cần phá là số trận thua liên tiếp ở Champions League!”
Nghe có vẻ như một trò đùa, nhưng điều đó hoàn toàn có thể xảy ra. Khi Champions League trở lại sau kỳ nghỉ, Benfica với Rui Costa trên cương vị chủ tịch và Jose Mourinho, người từng góp công lớn giữ vững danh tiếng của bóng đá Bồ Đào Nha trong thế kỷ này sẽ phải tìm cách chấm dứt chuỗi 4 trận thua liên tiếp ở châu Âu, nơi họ từng làm mưa làm gió dù là thời còn truyền hình đen trắng.
Tin vui cho Mourinho khi đối thủ kế tiếp của ông chỉ là Ajax Amsterdam, đội bóng còn sa sút hơn cả Benfica. Trớ trêu thay, trong bảng xếp hạng Champions League mới nhất, hai CLB danh tiếng với tổng cộng 6 chiếc cúp C1 đang cùng đứng đội sổ ở vị trí 35 và 36, với… 0 điểm sau nửa chặng đường.
Trận đấu ngày 25/11 tới đây hứa hẹn là cuộc chiến trụ hạng của những ông lớn, và thậm chí còn có thể là màn tái đấu thú vị giữa hai cựu HLV của Manchester United, một cuộc so tài xem ai là người hiểu rõ hơn cách vực dậy một gã khổng lồ đã gục ngã.
Ajax vừa sa thải Johnny Heitinga sau thất bại 0-3 ngay trên sân nhà trước Galatasaray và đã liên hệ với Erik ten Hag về khả năng trở lại nắm đội. Nhưng dù ai đảm nhận công việc này thì đây vẫn sẽ là một thử thách khổng lồ. Ajax chỉ thắng 1 trong 8 trận gần nhất, sau khi tiếp tục thua Utrecht cuối tuần qua dưới sự dẫn dắt tạm quyền của HLV Fred Grim.
Ten Hag, người rời Ajax để đến Man United cách đây 3 mùa chính là HLV gần nhất giúp Ajax giữ được hào quang châu Âu với chiến tích lọt vào bán kết Champions League 2019, chỉ cách trận chung kết đúng một bàn thắng ở phút 96 của Lucas Moura (Tottenham).
Chính chiến dịch kỳ diệu ấy đã đưa tên tuổi Ten Hag ra toàn châu Âu. Ông là một HLV có thể rèn giũa sự chín chắn hiếm có ở những cầu thủ trẻ như Frenkie de Jong, Matthijs de Ligt hay Donny van de Beek. Và rõ ràng ông tin tưởng những học trò ấy đến mức mang cả De Ligt, Andre Onana và Noussair Mazraoui vào kế hoạch xây dựng lại Man United.
Ten Hag cũng là HLV cuối cùng đưa chức vô địch Eredivisie về Amsterdam ngay trước khi ra đi năm 2022. Kể từ đó, Ajax đã trải qua 7 đời HLV cũng như hàng loạt biến động ở thượng tầng. Đó là một dấu hiệu của sự hoảng loạn, khi mô hình duy trì tấm vé Champions League và nguồn thu béo bở của họ trật bánh.
Dưới thời Ten Hag, Ajax không chỉ bay cao ở châu Âu. Quan trọng hơn, họ luôn duy trì suất dự Champions League. Các cuộc chia tay hàng năm với những ngôi sao trẻ đều được bù đắp bằng những cái tên kế thừa đủ chất lượng.
Đó chính là công thức duy nhất để một CLB nhỏ bé trong nền kinh tế bóng đá khổng lồ vẫn bám trụ được ở rìa nhóm tinh hoa. Trong bối cảnh giải VĐQG Hà Lan có doanh thu truyền hình chỉ bằng 10% của Premier League, thất bại trong việc lọt vào vòng bảng Champions League hai mùa liền (23/24 và 24/25) đã khiến họ thiệt hại nặng nề.
Dù thu về gần 280 triệu euro từ các thương vụ Antony, Lisandro Martinez, Mohammed Kudus, Jurriën Timber và Jorrel Hato sang Anh, Ajax cũng chi tiêu khá mạnh tay. Khi thành tích đi xuống, họ khó lòng giữ chân tài năng trẻ đủ lâu để phát triển giá trị và duy trì sức cạnh tranh.
Hãy lấy ví dụ từ Hato của Chelsea, người rời Ajax vào mùa hè vừa rồi. Mới 19 tuổi, Hato vẫn còn nhiều điều cần mài giũa, nhưng anh biết chắc chắn sự nghiệp của mình đã tiến triển khi được đá trận ra mắt châu Âu cho đội bóng mới, trong khi CLB cũ của mình lại thảm bại 1-5 trước Chelsea tại Stamford Bridge, giữa những tiếng hô vang “Heitinga biến đi!” của các CĐV đội khách.
Đội hình giành chiến thắng hôm đó của Chelsea chính là tập thể trẻ nhất Champions League mùa này. Nỗi đau của Ajax như bị xát muối thêm, bởi những CLB giàu có hơn đang làm đúng những gì Ajax từng làm tốt nhất, đó là nuôi dưỡng các tài năng trẻ, chỉ khác ở chỗ họ có nguồn lực tài chính vượt trội để biến điều đó thành hệ thống.
Vấn đề này không chỉ của riêng Ajax, mà là nỗi khổ chung của tầng lớp trung lưu trong bóng đá châu Âu, tức là những đội bóng lớn của các nền bóng đá hạng trung như Hà Lan (xếp thứ 6 trong bảng hệ số UEFA) hay Bồ Đào Nha (thứ 7). Mô hình hoạt động của họ lâu nay vẫn là thu hút các tài năng tuổi teen, xây dựng mạng lưới tuyển trạch toàn cầu tinh vi, rồi bán họ đi sau khi đã cho thi đấu đủ lâu ở đội một để tăng giá trị.
Không ai hiểu điều đó hơn Jose Mourinho thời trẻ, người đã biến Porto trở thành CLB duy nhất ngoài “Big Five” vô địch Champions League trong 30 năm qua. Giống như Ten Hag sau này, khi được Premier League “gõ cửa”, ông cũng mang theo vài học trò như Ricardo Carvalho hay Paulo Ferreira. Chỉ khác ở chỗ, họ đều đang ở đỉnh cao phong độ và đã cống hiến nhiều năm rực rỡ cho Porto trước khi ra đi.
Về phần Benfica, họ vẫn sở hữu lò đào tạo đáng ghen tị bậc nhất châu Âu, với lợi nhuận chuyển nhượng từ các cầu thủ cây nhà lá vườn thuộc hàng cao nhất thập kỷ qua. CLB này từng vô địch UEFA Youth League cách đây ba năm và vẫn đủ tầm vóc để trở thành bệ phóng hấp dẫn cho các tài năng Nam Mỹ.
Nhưng vấn đề là chẳng ai ở lại lâu. Joao Felix rời đi khi mới 19 tuổi để sang Atletico Madrid. Ở độ tuổi đó, Joao Neves cũng ra đi trước khi trở thành nhà vô địch Champions League với PSG. Enzo Fernandez chỉ ở Lisbon vỏn vẹn 5 tháng sau khi đến từ River Plate với giá khoảng 40 triệu bảng, trước khi được Chelsea mua lại với mức giá hơn 107 triệu bảng.
Hôm thứ Bảy vừa rồi, phần lớn các CĐV Benfica đã tin vào mối liên kết máu thịt giữa Rui Costa và CLB hơn là chê bai thành tích khiêm tốn, với chỉ 1 chức vô địch quốc nội sau 4 năm. Trong lúc đó, Mourinho âm thầm xuất hiện ở trận đấu của Benfica B. Một hành động thể hiện ông đang “nhìn xuống tương lai”.
Dẫu vậy, Mourinho vẫn phải nghe những lời chỉ trích quen thuộc, rằng ông chưa khai thác hết nguồn tài năng trẻ trứ danh của Benfica. Nhưng với người từng trải như Mourinho, phản biện luôn là thứ ông có sẵn trong đầu: Khi bạn đang đứng thứ hai từ dưới lên ở Champions League, khi người tiền nhiệm Bruno Lage vừa bị sa thải sau thất bại trước Qarabag và khi những cái tên vô danh như Pafos hay Kairat Almaty còn xếp trên, thì đây chưa phải lúc để đánh cược tất cả vào các cầu thủ trẻ.
Theo The Times