Về mặt chiến thuật, Premier League đang ở trong một giai đoạn thực sự đầy biến động.
Sau 4 lần liên tiếp chinh phục giải đấu hạng cao nhất bóng đá Anh với một lối chơi lấy kiểm soát bóng, kiểm soát “lãnh thổ” làm nền tảng, Manchester City của Pep Guardiola chỉ có thể cán đích tại vị trí thứ 3 với 71 điểm ở mùa giải 2024/25 - thành tích tệ nhất của họ kể từ mùa giải ra mắt của nhà cầm quân người Catalonia (mùa 2016/17).
Trong khi đó, Liverpool đã ung dung lên ngôi vô địch ngay trong mùa giải đầu tiên sau khi kết thúc kỷ nguyên Jurgen Klopp. Đoàn quân của Arne Slot đã nhanh chóng tạo tiếng vang lớn với sự linh hoạt và khả năng tuỳ cơ ứng biến tuyệt vời. Họ đã giành tới 25 chiến thắng và chỉ để thua 2 trận trong 34 vòng đấu, qua đó giành được ngôi vương.
Còn Nottingham Forest thì đã chứng minh rằng tấm vé tham dự đấu trường châu Âu hoàn toàn có thể được đoạt lấy bằng đấu pháp phòng ngự phản công kiểu “cổ điển”. Trong khi đó, cả 3 đội bóng mới thăng hạng đều phải xuống hạng ngay lập tức. Đây đã là mùa thứ 2 liên tiếp chuyện này xảy ra.
Vậy, chúng ta có thể chờ đợi điều gì ở mùa giải 2025/26 sắp tới?
SỰ TÁI XUẤT CỦA CÁC HẬU VỆ CÁNH CHUYÊN CHỒNG BIÊN
Mùa giải trước, nhóm các CLB mang tham vọng giành vé tiến ra sân chơi châu Âu đã đồng loạt nhận ra rằng họ không nhất thiết phải sao chép cách Manchester City, Chelsea hay Arsenal kéo một hậu vệ cánh vào khu trung tuyến. Trên thực tế, các đội này thậm chí còn thành công hơn khi chơi với những hậu vệ cánh thường băng lên vượt trên cả tiền đạo cánh đồng đội.
Theo thống kê của SkillCorner, Milos Kerkez là cầu thủ duy nhất ở Premier League mùa giải trước thực hiện hơn 100 pha “overlap” (di chuyển chồng biên phía ngoài người cầm bóng) và hơn 100 pha “underlap” (di chuyển chồng biên phía trong người cầm bóng), chuyện này hoàn toàn ăn khớp với lối chơi trực diện khi có bóng của Bournemouth - và với việc Kerkez đã gia nhập Liverpool trong mùa hè này, có thể nói anh chính là một phiên bản trẻ trung hơn của Andy Robertson.
“Cậu ấy là mẫu cầu thủ nhờ thể lực sung mãn, có thể thường xuyên xuất hiện ở khu vực 1/3 cuối sân đối thủ trong trạng thái kiểm soát bóng tốt và thực hiện những quả tạt chất lượng,” HLV trưởng Andoni Iraola của Bournemouth nhận xét về ngôi sao người Hungary vào mùa giải trước.
Tương tự, sự xuất hiện của Jeremie Frimpong từ Bayer Leverkusen - một wingback trong đoàn quân phi thường đã cùng HLV trưởng Xabi Alonso tạo nên mùa giải 2023/24 kỳ diệu - đồng nghĩa rằng Arne Slot có thể triển khai 2 hậu vệ chuyên chồng biên ở cả hai cánh và tận dụng triệt để chiều ngang sân đấu.
Cặp hậu vệ cánh Lewis Hall và Tino Livramento của Newcastle United đều là những cầu thủ rất hay “underlap”; Antonee Robinson của Fulham thì đã có 10 pha kiến tạo ở mùa trước - anh được ghi nhận là cầu thủ tạt bóng nhiều nhất giải - sau khi liên tục dâng cao từ vị trí hậu vệ cánh trái.
Còn rất nhiều những cái tên đáng chú ý khác như Daniel Munoz (Crystal Palace), Aaron Wan-Bissaka (West Ham United), Michael Kayode (Brentford) và Lucas Digne (Aston Villa).
Theo SkillCorner, tần suất các hậu vệ cánh thực hiện “overlap” đã giảm đi gần 14% ở mùa giải 2024/25 so với mùa 2018/19. Ngược lại, các pha “underlap” thì lại gia tăng hơn một phần ba trong cùng khung thời gian đó.
Chuyện này có thể nghe hơi kỳ quặc khi chúng ta xét tới sự phổ biến của các “Inverted winger”, tức là những cầu thủ chơi ở bên cánh nghịch với chân thuận và thường xuyên di chuyển cắt vào phía trong sân đấu, vốn tưởng như sẽ “hợp cạ” hơn với các pha “overlap” hỗ trợ từ hậu vệ cánh.
Tuy nhiên, thực tế thì có nhiều vị HLV trưởng lại muốn các tiền đạo cánh của mình chơi bám biên ngay từ đầu, và khi hậu vệ cánh đối phương bị dẫn dụ dạt ra đấu 1 chọi 1 với họ, khoảng trống sẽ mở ra để một pha underlap xuyên thủng hàng thủ.
CHIẾN THUẬT LAVOLPIANA - KÉO MỘT TIỀN VỆ TRỤ LUI XUỐNG HÀNG THỦ
Các cuộc chiến ở khu trung tuyến tại Premier League đang thay đổi rõ rệt. Chúng ta có thể thấy điều đó qua những tình huống phát bóng lên, khi nhiều đội thường triển khai bóng với 6 cầu thủ đứng gần khung thành và 4 người ở gần vạch giữa sân, bỏ lại một khoảng trống mênh mông ở khu trung tuyến - hệ quả của việc các đối thủ của họ thường xuyên pressing 1v1 rất rát.
Khi thế trận trên sân ở trong trạng thái ổn định, khối phòng ngự 4-4-2 tầm trung đã ngày càng phổ biến, nhằm tổ chức kèm người 1v1 ở khu vực giữa sân. Kết quả là các tuyến đường chuyền ngắn đi qua trung lộ của sân đấu sẽ tiềm ẩn nhiều rủi ro hơn là lợi ích (trừ khi bạn sở hữu một tiền vệ trụ có khả năng thoát pressing thượng thừa như Rodri hay Ryan Gravenberch).
Theo Footovision, tỷ lệ các đường chuyền xuyên tuyến được thực hiện ở trục giữa sân đấu trong quá trình triển khai bóng đã giảm 5% ở Premier League từ mùa 2023/24 sang 2024/25.
Dự kiến mùa tới chúng ta sẽ thấy “Lavolpiana”, một chiến thuật được đặt theo tên của HLV người Argentina Ricardo La Volpe, được áp dụng nhiều hơn. Trong đấu pháp này, một tiền vệ trung tâm sẽ lui xuống sâu hơn, chơi giữa 2 trung vệ và đâm thủng các lớp phòng ngự của đối phương bằng những đường chuyền dài.
Trong tình huống dưới đây, Sandro Tonali của Newcastle United đang đảm nhận vai trò đó, tạo điều kiện cho hậu vệ cánh phải Kieran Trippier dâng cao và hình thành thế 2 chọi 1 với hậu vệ cánh trái của Ipswich Town.
Nếu phải chỉ ra một cầu thủ sinh ra để chơi Lavolpiana thì đó sẽ là Youri Tielemans của Aston Villa. Mùa giải trước, anh chính là cái tên xếp thứ 9 ở Top 5 giải VĐQG hàng đầu châu Âu về số pha chọc khe.
Với việc Rodri không thể thi đấu vì chấn thương trong phần lớn mùa giải trước, Bernardo Silva đã được chỉ đạo chơi theo hướng này khi Man City cần phá vỡ các khối phòng ngự tầm trung lì lợm. Mateo Kovacic cũng từng đảm nhận vai trò tương tự cho Guardiola, và đây là một chi tiết chiến thuật thường thấy ở các đội bóng của nhà cầm quân này.
Carlos Baleba của Brighton & Hove Albion cũng đã thực hiện “Lavolpiana” trong đợt triển khai bóng dẫn tới bàn mở tỷ số trước Manchester United trên sân khách.
“Chúng tôi có một sự cân bằng tuyệt vời giữa 2 nhiệm vụ phòng ngự và kiểm soát trận đấu khi cầm bóng,” HLV trưởng Fabian Hurzeler của Brighton chia sẻ sau trận đấu.
Các nhà cầm quân đánh giá cao đấu pháp phát triển bóng này không chỉ vì cái cách nó mở ra những tuyến đường chuyền chọc mới, khi đối thủ thường ngần ngại không dám dâng quá cao để áp sát tiền vệ thực hiện “Lavolpiana” - mà còn vì nó cung cấp thêm sự hỗ trợ cho hàng thủ trong trường hợp đối thủ cướp được bóng và phản công.
TRỞ LẠI VỚI NHỮNG MIẾNG ĐÁNH CỐ ĐỊNH “CỔ ĐIỂN”
Thật trớ trêu, trong bối cảnh các CLB ngày càng chú trọng và đầu tư mạnh vào các tình huống cố định thì xu hướng chiến thuật của khía cạnh này lại đang quay về kiểu “xưa cũ”.
Mùa giải trước, 60% tình huống phạt góc ở Premier League là các pha inswinger (những pha đá phạt góc đưa bóng bay đi với quỹ đạo xoáy về phía khung thành), tăng mạnh so với con số 41% ở mùa giải 2018/19. Tỷ lệ các pha đá phạt góc ngắn vẫn khá ổn định (chiếm khoảng 1/5), trong khi các pha outswinger (những pha đá phạt góc đưa bóng bay đi với quỹ đạo xoáy ngược hướng khung thành) lại gần như bị bỏ rơi.
Rất nhiều đội bóng đã sao chép lối đá của Arsenal và Aston Villa - hai trong số những CLB Premier League đầu tiên chiêu mộ các HLV chuyên về bóng ch.ết - hai đội bóng có khuynh hướng dồn thật đông cầu thủ vào khu vực 5m50 rồi thực hiện những cú “inswingers” hướng về phía thủ môn đối phương. Everton dưới thời Sean Dyche cũng đã thường xuyên gây khó chịu cho các đối thủ của họ bằng những pha treo bóng kiểu này.
“Ở Premier League có một điều đặc biệt là bạn có thể chặn người, đẩy người, phạm lỗi mà không bị thổi phạt,” HLV Oliver Glasner của Crystal Palace nhận định về các tình huống phạt góc ở mùa giải trước, gián tiếp lý giải vì sao ngày càng nhiều đội bóng ưu tiên sử dụng “inswingers” - đơn giản vì luật tạo điều kiện để họ làm vậy.
“Điều đó mang lại cho bạn nhiều cơ hội hơn trong các tình huống tấn công bằng bóng ch.ết, nhưng cũng khiến việc phòng ngự trước chúng trở nên khó khăn hơn.”
Tương tự, các đội bóng cũng ngày càng chuộng việc thực hiện những cú phất dài thẳng lên phía trước ngay từ quả giao bóng, và số tình huống ném biên dài đã tăng đều trong 4 năm qua: Trong mùa giải 2020/21 đã có 279 pha ném biên thẳng vào vòng cấm được thực hiện (và chỉ có 3 pha ghi bàn đến từ những cú ném biên trong mùa giải này). Còn ở mùa trước, những con số đó đã tăng lên tận 501 lần và 20 pha ghi bàn.
Brentford của Thomas Frank, giống như các mùa giải trước đó - vẫn là cái tên dẫn đầu Premier League về khía cạnh này, với 103 tình huống ném biên vào vòng cấm và kiếm được 6 bàn thắng từ các pha ném biên. Giờ đây, với việc Frank đã trở thành HLV trưởng của Tottenham Hotspur, chiến thuật này có thể sẽ càng phổ biến hơn nữa nếu ông tiếp tục áp dụng nó ở đội bóng mới.
SỰ VÙNG DẬY CỦA ĐỘI HÌNH 3-4-2-1
Chelsea mùa giải 2016/17 là đoàn quân gần nhất vô địch Premier League với một biến thể của đội hình 3-4-3. Manchester City từng nhiều lần biến đổi đội hình sang trận pháp này trong giai đoạn tấn công ở mùa giải 2022/23 (trong đó John Stones di chuyển từ vị trí trung vệ lên trung tuyến), nhưng nhìn chung hệ thống 4-3-3 vẫn là sự đồng nhất giữa những đội bóng mạnh nhất giải.
Tuy nhiên, 3-4-2-1 đang bắt đầu tái xuất. Đây chính là đội hình yêu thích của Ruben Amorim ở Manchester United và Olivier Glasner ở Crystal Palace - cả hai người họ đều từng rất thành công với nó ở Sporting CP và Eintracht Frankfurt.
Dưới đây là hình ảnh trận pháp của Man United và Palace trong trạng thái kiểm soát bóng ổn định - họ cho phép một wing-back dâng lên ngang hàng với tuyến đầu, hai số 10 đứng cao nhằm kiềm chân hai hậu vệ cánh đối thủ, đồng thời chơi gần với trung phong.
Wolverhampton Wanderers dưới thời Vitor Pereira cũng có câu chuyện tương tự. Khi ông mới tiếp quản chiếc ghế HLV trưởng của đội bóng này vào tháng 12/2024, họ đang đứng dưới tận vị trí thứ 19 với chỉ 9 điểm kiếm được sau 16 trận đã chơi.
Người tiền nhiệm Gary O’Neil từng liên tục xoay tua giữa 2 hệ thống hàng thủ 3 trung vệ và hàng thủ 4 người, còn Pereira thì quyết định gắn bó hoàn toàn với 3-4-2-1 trong suốt phần còn lại của mùa giải. Kết quả là Wolves giành được 33 điểm trong 22 trận tiếp theo, kết thúc mùa giải ở vị trí thứ 16 và trụ hạng thành công.
Đội hình này có thể sẽ trở thành một khuôn mẫu lý tưởng cho nhiều đội bóng khác, đặc biệt là các “tân binh” mới lên hạng cần một nền tảng phòng ngự thật vững chắc. Ngoài ra, trong bối cảnh đa số đội bóng vẫn phòng ngự với hàng thủ 4 người, thì hệ thống wing-back là một cách thức khá đơn giản để tạo ra lợi thế quân số và hình thành một hàng công 5 người.
Tổng cộng, các đội hình 3-4-2-1 hoặc 3-2-4-1 (chỉ đơn giản là những cách gọi khác nhau cho cùng một trận pháp) đã xuất hiện tận 120 lần ở mùa giải trước, tăng mạnh so với mùa giải 2019/20, khi con số này chỉ là 25.
PHẢN CÔNG ĐƯỢC COI TRỌNG
Mùa giải trước, Premier League đã soán ngôi Bundesliga, trở thành giải đấu có nhiều tình huống phản công nhanh nhất trong số các giải đấu lớn ở châu Âu.
Những cú dứt điểm đến từ các pha phản công nhanh đã tăng đều trong 5 năm qua ở giải VĐQG Anh, chỉ số bàn thắng kỳ vọng (xG) từ những tình huống này cũng thế.
Sau 54 pha ghi bàn được tạo nên từ những pha phản công nhanh ở mùa giải 2021/22, thống kê được ghi nhận trong 3 mùa giải gần nhất lần lượt là 87, 83 và 112.
Càng nhiều đội bóng chọn cách chơi tấn công cởi mở, dồn quân sang phần sâng đối thủ, thì các cơ hội phản công sẽ càng gia tăng. Thêm vào đó, Premier League đang sở hữu rất nhiều tiền đạo trung tâm và tiền đạo cánh có cả thể lực sung mãn lẫn kỹ thuật cá nhân lợi hại để khai thác những hàng thủ đang bị xáo trộn và thiếu quân số.
Liverpool, Tottenham Hotspur và Arsenal là 3 đội bóng ghi bàn nhiều nhất từ các pha phản công nhanh ở mùa giải trước - chứng tỏ đây không còn chỉ là “chiêu bài” của những đội bóng yếu thế nữa. Trong khi Brighton, Tottenham, Leicester City, Nottingham Forest và Brentford là 5 đội bóng để thủng lưới tối thiểu 8 bàn từ các tình huống này.
“Mọi người cứ nói về những gì chúng tôi làm khi kiểm soát bóng, cách chúng tôi ghi bàn, nhưng nếu bạn nhìn vào khâu Gegenpressing của chúng tôi, cách chúng tôi đoạt lại bóng, bạn sẽ thấy đó mới là thứ khiến các đối thủ của chúng tôi khốn đốn nhất,” đội trưởng Martin Odegaard của Arsenal khẳng định vào tháng 3/2024.
Mùa giải tới, có lẽ chúng ta sẽ được chứng kiến nhiều hơn nữa những tình huống Gegenpressing quyết liệt, thậm chí là nhiều pha phạm lỗi chiến thuật hơn, cùng với việc các nhà cầm quân chú trọng hơn tới “rest defence” - tức cách bố trí vị trí của các cầu thủ và cự ly giữa họ khi đội kiểm soát bóng, để sẵn sàng thực hiện Gegenpressing ngay sau khi mất bóng.
Theo Liam Tharme, The Athletic
Nhận định MU vs Arsenal nghiêng một chút về phía Pháo thủ, nhưng Quỷ đỏ không dễ chấp nhận thất bại khi được chơi tại Old Trafford.