Lịch sử hình thành, tên gọi giải đấu UEFA Super Cup
Siêu cúp bóng đá châu Âu (UEFA Super Cup) là trận đấu bóng đá siêu cúp thường niên do UEFA tổ chức giữa hai nhà vô địch của hai giải đấu cấp câu lạc bộ tại châu Âu là UEFA Champions League và Europa League.
Siêu cúp châu Âu được thành lập vào năm 1971 bởi Anton Witkamp, một phóng viên và biên tập viên thể thao của tờ báo Hà Lan "De Telegraaf". Ý tưởng này ra đời trong bối cảnh bóng đá Hà Lan đạt đến đỉnh cao ở châu Âu và các câu lạc bộ bóng đá Hà Lan, đặc biệt là Ajax, đang trải qua thời kỳ thành công. Witkamp muốn tạo ra một giải đấu mới để xác định đội bóng xuất sắc nhất châu Âu và đồng thời thử thách Ajax dưới sự lãnh đạo của siêu sao Johan Cruyff.
| UEFA Super Cup là trận đấu của nhà vô địch Champions League và Europa League. |
Ban đầu, ý tưởng là đội vô địch Cúp C1 châu Âu sẽ đối đầu với đội vô địch Cúp C2 châu Âu. Sau nhiều cuộc tranh luận và thử thách, một giải đấu chính thức được thiết lập. Tuy nhiên, khi Witkamp cố gắng nhận được sự chấp thuận chính thức từ Chủ tịch UEFA, ông đã bị từ chối.
Trận chung kết Siêu Cúp châu Âu năm 1972 giữa Ajax và Rangers của Scotland ban đầu không được UEFA công nhận là chính thức, do Rangers bị cấm tham gia các giải đấu châu Âu. Do đó, UEFA từ chối công nhận giải đấu cho đến mùa giải tiếp theo.
Trận đấu được tổ chức theo thể thức hai lượt và được tài trợ tài chính bởi tờ báo "De Telegraaf". Ajax đã vượt qua Rangers với tổng tỷ số 6–3 và giành chiến thắng trong Siêu Cúp châu Âu đầu tiên (mặc dù không chính thức).
Phải đến trận chung kết Siêu cúp châu Âu năm 1973 khi Ajax vượt qua Milan với tổng tỷ số 6–1, thì giải đấu này mới được công nhận chính thức và được UEFA hỗ trợ.
Tên chính thức ban đầu của giải đấu là Super Competition và sau này là European Super Cup. Sau đó giải được đổi tên thành UEFA Super Cup vào năm 1995, sau khi UEFA có chính sách thay đổi thương hiệu.
Từ năm 1972 đến năm 1999, Siêu cúp bóng đá châu Âu là trận đấu giữa nhà vô địch Cúp C1 châu Âu/UEFA Champions League và nhà vô địch UEFA Cup Winners' Cup. Sau khi UEFA Cup Winners' Cup bị hủy bỏ, trận đấu được diễn ra giữa nhà vô địch UEFA Champions League và nhà vô địch Cúp UEFA, sau này được đổi tên thành UEFA Europa League vào năm 2009.
Trận tranh Siêu cúp châu Âu năm 2023 sẽ diễn ra giữa Manchester City - nhà vô địch Champions League 2022/23 và đội bóng của Tây Ban Nha Sevilla, đội bóng đã lên ngôi tại đấu trường UEFA Europa League mùa giải 2022/23.
Hình thức, địa điểm tổ chức UEFA Super Cup
Ban đầu, giải đấu được tổ chức dưới hình thức hai trận, mỗi trận diễn ra tại sân nhà của hai đội thi đấu, trừ khi có những trường hợp đặc biệt. Ví dụ, vào năm 1991, khi Red Star Belgrade không được phép thi đấu trận lượt về tại quê nhà do đang có chiến tranh Nam Tư.
Từ năm 1998, Siêu cúp được tổ chức dưới hình thức một trận đấu duy nhất tại một địa điểm trung lập. Trong giai đoạn từ năm 1998 đến 2012, Siêu cúp được chỉ định tổ chức tại sân Stade Louis II ở Monaco. Tuy nhiên kể từ năm 2013, đã có sử dụng nhiều địa điểm khác nhau để hấp dẫn người xem.
Danh sách địa điểm tổ chức Siêu cúp Châu Âu từ năm 1998:
- 1998–2012: Stade Louis II, Monaco
- 2013: Eden Aréna, Praha, Cộng hòa Séc
- 2014: Sân vận động Cardiff City, Cardiff, Xứ Wales
- 2015: Boris Paichadze Dinamo Arena, Tbilisi, Georgia
- 2016: Sân vận động Lerkendal, Trondheim, Na Uy
- 2017: Sân vận động Quốc gia Philip II, Skopje, Macedonia
- 2018: Sân vận động Lilleküla, Tallinn, Estonia
- 2019: Vodafone Park, Istanbul, Thổ Nhĩ Kỳ
- 2020: Puskás Arena, Budapest, Hungary
- 2021: Windsor Park, Belfast, Bắc Ireland
- 2022: Sân vận động Olympic, Helsinki, Phần Lan
- 2023: Sân vận động Karaiskakis, Piraeus, Hy Lạp.
Luật thi đấu
Mỗi đội được chọn 23 cầu thủ, trong đó có 11 người xuất phát trong trận đấu. Trong số 12 cầu thủ còn lại, có thể thay thế tối đa 5 cầu thủ trong suốt trận đấu. Mỗi đội có thể mặc bộ trang phục chính lựa chọn. Nếu bộ trang phục của hai đội xung đột, đội vô địch UEFA Europa League sẽ phải mặc bộ màu sắc khác.
Nếu một câu lạc bộ từ chối thi đấu hoặc không đủ điều kiện để thi đấu, họ sẽ được thay thế bởi đội á quân trong giải đấu mà họ đã đạt được vị trí. Nếu sân không đủ điều kiện để thi đấu do thời tiết xấu, trận đấu sẽ được hoãn và diễn ra vào ngày hôm sau.
Hiện nay, quy định của Siêu Cúp UEFA là một trận đấu đơn, được tổ chức tại một sân vận động trung lập. Trận đấu bao gồm hai hiệp, mỗi hiệp kéo dài 45 phút. Nếu hai đội hòa nhau sau 90 phút, hai hiệp phụ mỗi hiệp kéo dài 15 phút được chơi thêm. Nếu vẫn không có người chiến thắng sau hiệp phụ thứ hai, trận đấu sẽ được quyết định thông qua loạt sút luân lưu.
Tuy nhiên từ mùa bóng 2023, sẽ có một sự thay đổi trong luật thi đấu UEFA Super Cup khi UEFA đã quyết định lược bỏ hai hiệp phụ. Thay vì phải đá thêm hai hiệp phụ kéo dài 30 phút cả hai sẽ lập tức bước vào loạt sút penalty để xác định ngôi vương.
Cúp và tiền thưởng
Chiếc cúp vô địch UEFA Super Cup phiên bản gốc sẽ luôn được UEFA lưu giữ và bảo quản. Một bản sao cúp đầy đủ kích cỡ được trao cho câu lạc bộ chiến thắng. Đội vô địch nhận 40 huy chương vàng, còn đội thua sẽ nhận được 40 huy chương bạc.
Huy chương vàng cho đội vô địch UEFA Super Cup |
Chiếc cúp UEFA Super Cup đã được cải tiến qua từng giai đoạn. Ở phiên bản mới nhất được giới thiệu vào năm 2006, nặng 12,2 kg (27 lb) và cao 58 cm (23 in). Cho đến năm 2008, đội bóng chiến thắng ba lần liên tiếp hoặc năm lần tổng cộng sẽ nhận một bản sao gốc của cúp và một dấu hiệu công nhận đặc biệt.
Tuy nhiên, từ đó trở đi, UEFA giữ một mình chiếc cúp gốc. Milan, Barcelona và Real Madrid đều đã đạt được vinh dự này, với mỗi đội đạt được năm lần vô địch. Tuy nhiên, chỉ Milan là đội nhận được cúp chính thức vĩnh viễn vào năm 2007. Barcelona và Real Madrid đã giành chiếc cúp thứ năm của họ vào năm 2015 và 2022, tuy nhiên từ khi đổi chính sách, đã không còn việc trao cúp chính thức cho đội vô địch năm thứ năm.
Kể từ năm 2020, số tiền thưởng cố định trả cho đội vô địch là 5 triệu euro trong khi đội á quân là 3,8 triệu euro.
Kỷ lục cá nhân
Cầu thủ vô địch nhiều nhất: Paolo Maldini, Dani Alves, Dani Carvajal, Karim Benzema, Toni Kroos và Luka Modrić (mỗi người 4 lần)
Cầu thủ thi đấu nhiều nhất: Roberto Donadoni và Alessandro Costacurta (mỗi người 8 trận)
Huấn luyện viên giành nhiều chiến thắng nhất: Carlo Ancelotti (4 trận thắng)
Huấn luyện viên tham gia nhiều trận chung kết nhất: Alex Ferguson và Carlo Ancelotti (mỗi người 4 trận chung kết)
Cầu thủ ghi bàn hàng đầu: Arie Haan, Oleg Blokhin, David Fairclough, Gerd Müller, Rob Rensenbrink, François Van Der Elst, Terry McDermott, Radamel Falcao và Lionel Messi (mỗi người 3 bàn)
Bàn thắng nhanh nhất của một cầu thủ: Phút thứ 1 (49 giây), Diego Costa, vào lưới Real Madrid vào ngày 15 tháng 8 năm 2018
Cầu thủ duy nhất được vinh danh là cầu thủ xuất sắc nhất trận hơn một lần: Lionel Messi (2009, 2015)
Cầu thủ duy nhất lập hat-trick trong trận chung kết hai lượt: Terry McDermott, gặp Hamburger SV ngày 6 tháng 12 năm 1977
Cầu thủ duy nhất lập hat-trick trong một trận chung kết: Radamel Falcao, gặp Chelsea vào ngày 31 tháng 8 năm 2012.