Góc Chelsea: Cuộc cách mạng đoản mệnh mang tên 3-4-3

Hệ thống phòng ngự ba hậu vệ giúp Chelsea lên đỉnh nước Anh và lan tỏa phong trào rộng khắp toàn Premier League năm ngoái. Tuy nhiên theo thời gian, người ta dần vỡ lẽ rằng phát kiến chiến thuật này không phải là cuộc cách mạng nào hết.

Có hai điểm nhìn chính yếu mỗi khi phân tích về mùa giải 2016/17 thành công của Chelsea với chức vô địch Premier League. Thứ nhất và hiển nhiên hơn cả, Antonio Conte trở thành HLV đầu tiên áp dụng thành công hệ thống phòng ngự ba hậu vệ vào một đội bóng lớn của nước Anh.

Và rồi, phát kiến chiến thuật đó của ông nhanh chóng được nhân rộng và trở thành trào lưu cho cả giải ngoại hạng. Tổng kết vào cuối mùa trước, vỏn vẹn 4 CLB Premier League tuyệt đối không sử dụng sơ đồ nào tương tự 3-4-3 của Chelsea xuyên suốt bất kỳ giai đoạn nào trong năm.

Nhưng rồi cũng như mọi phong trào tự phát khác - ứng biến của Conte với hy vọng cải thiện phong độ của Chelsea, đỉnh điểm ở thảm bại 0-3 trước Arsenal, liệu đây có là một 3-4-3 sớm nở tối tàn? Mùa giải thứ hai của HLV người Ý đang dần trôi về chặng cuối và mặc dù là cộng hưởng giữa nhiều yếu tố, có thể nói hàng phòng ngự ba hậu vệ đã… hết phép, không chỉ được thể hiện qua sự sa sút và vật lộn trông thấy của chính chủ nhân Chelsea của nó.

Ngoại trừ ra một số quãng ngắn đứt đoạn trong cả chiến dịch, Liverpool và Manchester City gần như được độc quyền bởi 4-3-3, còn Manchester United xuất phát với bốn hậu vệ trong 26/30 trận. Trong khi đó, Arsenal và Tottenham đã ngưng sao chép hàng xóm của mình từ 3-4 tháng nay, với ngoại lệ duy nhất họa hoằn rơi ngay trúng thảm bại trận chung kết League Cup của thầy trò Arsene Wenger.

Sự thật trần trụi này như gáo nước lạnh dội vào những ai tin rằng Conte đã để lại cho bóng đá Anh một di sản trước khi nhiều khả năng ra đi trong mùa hè này. Đối với phần còn lại vốn chỉ chiếm thiểu số, họ càng có lý do bảo lưu quan điểm của mình về những gì đã thực sự diễn ra năm ngoái.

Tất nhiên, Conte chắc chắn vẫn xứng đáng được ngợi khen bởi sự vận hành, thao lược thành công rực rỡ một hệ thống tưởng chừng như chỉ còn là dĩ vãng ở xứ sở sương mù.

Mặc dù vậy, có vẻ 3-4-3 không thể định hình nên cả một kỷ nguyên chiến thuật như tiki-taka hay gegenpressing, thay vào đó đơn giản chỉ là một sự ứng biến thời vụ, một yếu tố bất ngờ khiến các đối thủ không kịp trở tay để ứng phó. Đến lúc manh nha phương án khắc chế thì mọi chuyện đã muộn, thời điểm kết thúc giai đoạn lượt đi khi Chelsea dường như đã cao chạy xa bay cùng chức vô địch Premier League với chuỗi 13 chiến thắng liên tiếp.

Vậy, nếu hàng phòng ngự ba hậu vệ của Conte không hẳn là bước nhảy đột phá gì như đánh giá ban đầu, thay vào đó chỉ là giải pháp khôn ngoan thuần túy nhưng mang lại hiệu quả ngắn hạn phi thường, tại sao Chelsea vẫn trung thành thái quá với nó như một giáo điều máy móc và cứng nhắc đến thế, để rồi khiến họ thua nhiều hơn thắng trong 2018 này và đứng trước nguy cơ về một mùa giải vắng bóng ở Champions League.

Tất nhiên với thay đổi ít nhiều về nhân sự, Conte buộc phải có sự điều chỉnh cấu trúc hợp lý hơn. 3-4-3 vẫn là chủ đạo, thậm chí đạt tỷ lệ hiện diện 100% trong nhiều trận đấu, nhưng Chelsea cũng dần thử nghiệm sang một hàng tiền vệ năm người tùy thuộc đặc thù. Thực tế, 3-5-2 mới được tin dùng hơn trong những trận đấu lớn, mở màn bằng chiến thắng 2-1 trước Tottenham ngay ở Wembley và rồi được tiếp nối khi đối đầu những Atletico Madrid hay Liverpool.

Tương tự, ngay cả trên tiền tuyến cũng có sự chuyển dịch nhất định khi Eden Hazard được kéo vào trung lộ và sắm vai số 9 ảo. Tuy nhiên ở khía cạnh nền tảng cốt lõi thì không, không một phút giây nào trong mùa giải này, kể cả hai thảm bại gây sốc liên tiếp trước Bournemouth và Watford hay không sốc lắm ở Camp Nou, Chelsea thay đổi sang hàng phòng ngự bốn người truyền thống.

Conte chỉ có cố tình không nhìn ra và ngoan cố không linh hoạt mà thôi, cứ như thể ông đã mặc định bài tủ ba hậu vệ của mình trở thành bản sắc của Chelsea vậy. Tất nhiên khác với các tuyến trên, phòng ngự đòi hỏi sự ổn định và nhất quán về một khối trong khoảng thời gian dài, kéo theo tâm lý miễn cưỡng ngại thay đổi cũng là điều dễ hiểu.

Mặc dù vậy, bản chất những gì trong tay Conte vốn đã bao giờ duy trì được sự ổn định bền vững, từ chuyện David Luiz thất sủng và bị thay thế bởi Andreas Christensen, đến việc Gary Cahill và Antonio Rudiger gần như có thể đổi chỗ cho nhau mà không ai hay, trong khi hai vị trí wing-back cũng thường xuyên được xoay tua giữa kép chính và kép phụ.

Duy nhất Cesar Azpilicueta được tin tưởng tuyệt đối, với sự thật rằng anh là mẫu cầu thủ đa năng bậc nhất nước Anh, chơi tốt từ hai cánh vào trung tâm tùy thuộc lực lượng phòng ngự.

Hơn thế nữa, đâu phải Chelsea phiên bản đương thời hoàn toàn không có khả năng sắp xếp và xuất phát một đội hình phòng ngự bốn người. Conte thừa hưởng một Chelsea 4-2-3-1 từ Mourinho và dù rằng biến tướng thành thảm họa trong mùa giải cuối cùng tại vị của HLV người Bồ Đào, nó vẫn là công thức chiến thắng cho danh hiệu vô địch Premier League ngay trước đó.

Và rồi, chẳng phải chính Conte đã khởi đầu triều đại của mình ở Stamford Bridge bằng sơ đồ bốn hậu vệ hay sao. Trên thực tế sau khi chiêu mộ Olivier Giroud trong kỳ chuyển nhượng mùa đông vừa rồi, dường như HLV người Ý giờ nhìn nhận Chelsea của mình là một hệ thống 4-2-4, với hai trung phong hỗ trợ bởi hai tiền vệ cánh tự do trên hàng tấn công.

Chelsea có và quan trọng hơn thế, họ cần. Cũng như 3-4-3 đã thổi luồng sinh khí tự tin vào đoàn quân rệu rã mới trải qua mùa giải khủng hoảng với vị trí thấp kỷ lục dưới triều đại Roman Abramovich, có lẽ hàng phòng ngự bốn hậu vệ có lẽ sẽ đem đến hiệu quả tương tự lúc này.

Tất nhiên, tính bất ngờ lúc này cũng khó có thể vẹn nguyên bởi sau cùng, bốn hậu vệ lúc nào chẳng là hệ thống phòng ngự phổ biến nhất nước Anh và cả thế giới. Mấu chốt ở đây, một Chelsea với diện mạo mới mẻ và khó đoán hơn sẽ đổi lại cả tá vấn đề khác cho các đối thủ đi mà giải quyết.

“Chỉ” một trận thắng hoặc kết quả hòa có tỷ số để Chelsea ở lại Champions League mùa giải này, và họ đã thất bại thảm hại. Giờ thì để vẫn có thể tiếp tục chinh chiến ở đấu trường danh giá nhất Châu Âu sang năm sau, họ thậm chí cần nhiều hơn đơn giản một trận thắng như vậy. Hay chí ít, danh hiệu FA Cup cũng đủ giúp vớt vát mùa giải thất vọng này và làm quà chia tay Conte trong êm đẹp.

Chính thế mà một sự thay đổi cho một cú hích tinh thần là nhất thiết trong lúc này và quay về với hệ thống phòng ngự bốn hậu vệ có vẻ như là câu trả lời hứa hẹn nhất.